Bolesław Leśmian - postać o tyle ciekawa, iż Jego twórczość sprawia trudność w klasyfikacji i przypisaniu do konkretnej epoki. Częściowo jego poezję przypisuje się do epoki Młodej Polski, ale częściowo także do dwudziestolecia międzywojennego. Jego twórczość z tego względu określana jest fenomenem.
Wikipedia o Bolesławie Leśmianie
Definicja Młodej Polski. Wikipedia.
Definicja dwudziestolecia międzywojennego. Wikipedia.
Kilka ciekawych w mojej subiektywnej ocenie utworów poetyckich B. Leśmiana to:
"Urszula Kochanowska" - nawiązanie do trenów Jana Kochanowskiego, przed laty ten tekst pięknie śpiewała Urszula Sipińska.
"Szli tędy ludzie" (inny tytuł "Ludzie") - tekst ten śpiewa Grzegorz Turnau, jak również Magda Umer.
"Do siostry" - ten tekst chciałabym tutaj przedstawić w całości, interpretację pozostawiając czytelnikom:
Spałaś w trumnie snem własnym, tak cicho, po bosku,
Nie wiem, czy wszystkich naraz pozbawiona trosk?
W śmierci taka zdrobniała, niby lalka z wosku...
Kocham ten ubożuchny, ten zbolały wosk!
Trup jest zawsze samotny! Sam na sam z otchłanią!...
A właśnie ja - twój brat -
Suknię Tobie sprawiłem za dużą i tanią,
Suknię - na tamten świat!
W każdym zgonie tkwi zbrodnia, co snem się powleka.
Chociaż zbrodniarza brak...
Wszyscy winni są śmierci każdego człowieka!
O, tak! Na pewno - tak!
Winnych wskazać potrafię!... I nikt się nie broni!...
I ten - i ta - i ów!...
I ja sam! Ja - najbardziej, choć wiem, że i oni!
I ja - i oni znów...
Wina wszystkich naokół - milcząca, zbiorowa,
A my mówimy: los!
Niech od złego Bóg żywych i zmarłych zachowa!
Módlmy się o to w głos!
Tak się lękam, że jesteś wciąż głodna i chora,
Że złą otrzymam wieść -
I że przyjdziesz zza grobu któregoś wieczora
I szepniesz: "Daj mi jeść!"
I cóż wtedy odpowiem? Nic mówić nie trzeba!...
Niech mówi za mnie - Bóg!
Siostro! Już w całym świecie nie ma tego chleba,
Co by Cię karmić mógł!
Trumna twoja spoczęła w ciężarowym wozie,
Pamiętam nudny wóz.
A była niedorzeczność i drwina w tej zgrozie!
I był nieludzki mus!
Bałem się, że Cię żywcem oddamy mogile
W złym, letargicznym śnie.
I ktoś wtargnął do wozu i rzekł, że się mylę,
I uspokoił mnie.
Czekałem, aż wóz ruszy, by wlec Cię do miasta...
W skwar słońca skrzypnął wóz.
Drgnęła trumna, a była godzina dwunasta.
Żelazny zagrzmiał kłus!...
I sam nagle w tym słońcu musiałem pozostać.
Patrzyłem szynom w ślad...
Świat się zmniejszył na zawsze o twą drobną postać,
I zmalał cały świat!
I myśl wątła do mojej wsnuła się żałoby,
Niby pajęcza nić,
Myśl, że nie ma na świecie tak drogiej osoby,
Bez której nie można żyć!
Noc, przy zmarłych spędzona nazywa się - pusta!
Brak tego, o kim łkasz...
Zgniją oczy - i wyraz tych oczu - i usta.
Śmierć patrzy w kość, nie w twarz!...
Wiem, że gnijesz nabożnie i że wśród ciemnoty
Pośmiertny dźwigasz krzyż.
Lecz nie śmiem do podziemnej zaglądać Golgoty,
By sprawdzić, jak tam spisz?
Trup trzeźwieje - wyzuty z krwi i upojenia!
Już złudzeń - ani krzty!
A może Bóg omija twój zgręz bez imienia
I nie wie, że to - Ty?
Boże, odlatujący w obce dla nas strony,
Powstrzymaj odlot swój -
I tul z płaczem do piersi ten wiecznie krzywdzony,
Wierzący w Ciebie gnój.
Wiersz Bolesława Leśmiana "Do siostry", czyta Maciej Januchowski
Kolejnym poetą, o którym chciałabym przypomnieć jest Stanisław Grochowiak. Turpista, antyesteta. Poeta epoki literatury współczesnej, której początek umownie datuje się na lata 1944-45. Epokę literatury współczesnej z kolei dzieli się na literaturę Polski Ludowej (1944-1989) i literaturę współczesną (od 1990 r.).
Kilka wybranych wierszy S. Grochowiaka wartych przeczytania i przemyślenia:
"Płonąca żyrafa"
"Wdowiec"
"Niemy"
"Jaki mały jest człowiek bez Boga"
Wikipedia o Stanisławie Grochowiaku
Definicja Polskiej literatury współczesnej. Wikipedia.
Definicja Turpizmu. Wikipedia.
Grochowiak, jako poeta turpistyczny przyznawał się do inspiracji twórczością Bolesława Leśmiana.
Świetny wiersz Stanisława Grochowiaka - "Święty Szymon Słupnik". Świętość i turpizm przeplatające się w kilku zwrotkach, dla mnie rewelacja. Jednak zgodnie z art. 28. nowelizacji prawa autorskiego z dnia 1 maja 2004 r., jest to utwór chroniony prawem autorskim i mogę tu przywołać tylko jego fragment. Nikomu jednak nie powinno sprawić trudności odszukanie go w całości w sieci:
Powołał go Pan
Na słup
Na słupie miał dom
I grób.
A ludzie chłopaka na szafot przywiedli,
Unieśli mu głowę w muskularnej pętli.
Powołał go Pan na stryk...
(...)
Link do odsłuchania wiersza "Święty Szymon Słupnik" w postaci piosenki:
sł. St. Grochowiak, muz. P. Czechowski
Twórczość Stanisława Grochowiaka można znaleźć także na stronach rosyjskojęzycznych, anglojęzycznych czy też niemieckojęzycznych.
Wybrałam akurat tych dwóch poetów Leśmiana i Grochowiaka, gdyż Ich twórczość jest szczególna, jeżeli wziąć pod uwagę motyw śmierci w literaturze i sposób jej przedstawienia.
W naszej kulturze, śmierć chociaż jest nachalną w codzienności, budzi w nas tak ogromne lęki, iż jeśli to możliwe, staramy się na co dzień o niej nie mówić, nie myśleć, nie pisać. Szczególnie jeśli mowa o świadomości własnej śmierci.
Mimo pobieżnego wrażenia, że wiersze te są jednocześnie przerażające i odrażające, po głębszej analizie, każdy czytelnik zrozumie, iż tak naprawdę, wyrażają obawy, lęki i sprzeciw każdego z nas wobec zjawiska śmierci i wszelkich kwestii ściśle z nią związanych.
Zachęcam każdego, kto dotychczas nie zapoznał się szerzej z twórczością Bolesława Leśmiana i Stanisława Grochowiaka, by jak najprędzej sięgnął po Ich twórczość w najbliższej bibliotece czy księgarni.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
