Bytomskie parki i zakątki przyrodnicze - „Żabie Doły”

Dzięki staraniom Katowickiego Koła Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody „pro Natura” a także Działu Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, wojewoda katowicki na mocy rozporządzenia z dnia 6 lutego 1997 roku w granicach trzech miast: Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich utworzył zespól przyrodniczo-krajobrazowy „Żabie Doły”, o powierzchni 226,2 ha, w tym w granicach Bytomia 44,5 ha. Swój udział w tworzeniu zespołu ma także młodzież i pedagodzy Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1, Społecznego Liceum Ogólnokształcącego oraz niemieckiego Gimnazjum z Louisenhund.

Obszar „Żabich Dołów” tworzy trójkąt, którego zachodnią granicę stanowi bytomskie Osiedle im. Arki Bożka, od północy Brzeziny Śląskie (dzielnica Piekar Śląskich), a od południowego wschodu zamykają obszar Maciejkowice, dzielnica Chorzowa.

Zespól przyrodniczo-krajobrazowy, powstał w wyniku działalności Zakładów Górniczo-Hutniczych „Orzeł Biały” w Piekarach Śląskich, eksploatujących cynk, ołów oraz węgiel kamienny. W jego skład wchodzą mniejsze lub większe zbiorniki wodne, nieużytki, hałdy pokopalniane, a także podmokłe łąki z zakrzewieniami. Należy jednak dodać, iż przeważająca część stawów powstała w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku.

Stosunkowo niewielkie zadrzewienie, bo około 18 proc. powierzchni zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, rekompensuje nam droga od Osiedla im. Arki Bożka wysadzona pięknymi, starymi czarnymi topolami. Niemniej jednak, znajdujemy również na obszarze brzozę brodawkową, olchę czarną, osikę, robinię akacjową i wierzby.

Świat flory, reprezentowany jest przez 251 gatunków roślin naczyniowatych z przewagą roślin błotnych i wodnych. Spośród najczęściej występujących zauważamy trzcinę pospolitą, pałkę wąskolistną i szerokolistną, mozgę trzcinowatą, rzęsę wodną oraz turzyce. Obrzeża stawów porasta także karbieniec pospolity, ostrożeń warzywny, sadziec konopiasty oraz rdest ostrokończysty. Na hałdach spotykamy rośliny chronione, rokitnika zwyczajnego a także centurię pospolitą, zawierającą substancje lecznicze. Wśród krzewów spotykamy derenia rozłogowego, roślinę pochodzenia azjatyckiego.

Jest naukowo potwierdzone, że na terenie Żabich Dołów występuje 129 gatunków ptaków, spośród których 76 to gatunki lęgowe, m.in. bąk, bączek, bażant, błotniak stawowy, cyraneczka, czajka, dzięcioł duży, kowalik, kuropatwa, łabędż niemy, mazurek, perkoz dwuczuby, rdzawoszyi i zausznik, pliszka siwa i żółta, pustułka, remiz, słowik rdzawy, sowa uszatka, szczygieł, zięba. Stanowią one około 30 procent wszystkich gatunków lęgowych zanotowanych w kraju. Wśród ptactwa przelotnego możemy zaobserwować mewę żółtonogą, nura czarnoszyjego, perkoza rogatego, podróżniczka oraz płatkonoga szydłodziobego.

Ssaki reprezentują owadożerne: jeż wschodni, kret, ryjówka aksamitna, rzęsorek rzeczek, gryzonie: badylarka, chomik europejski, darniówka zwyczajna, karczownik, mysz leśna i polna, nornik zwyczajny, piżmak. Z drapieżnych spotykamy gronostaja, lisa rudego, łasicę łaskę, kunę domową i leśną, tchórza zwyczajnego. Ponadto zauważamy zająca szaraka, a przejściowo sarny i dziki.

W wodach stawów pojawiają się raki, co jest szczególnie warte odnotowania, gdyż bezkręgowce te preferują nadzwyczaj czyste środowisko. Owadów stwierdzono kilkaset gatunków. Ślimaki, choć należące do pospolitych, reprezentowane są przez 12 gatunków.

Doliczono się dziewięć gatunków płazów. Traszkę zwyczajną i traszkę grzebieniastą, polną ropuchę szarą i ropuchę zieloną oraz żabę trawną, i żyjące w zbiornikach wodnych żaby wodne i jeziorkowe. Mniej liczniejsze są rzekotki drzewne oraz kumaki nizinne. Jak do tej pory, stwierdzono na terenie Żabich Dołów jednego przedstawiciela gadów, a mianowicie jaszczurkę zwinkę.

O każdej porze dnia i roku nad zbiornikami wodnymi można spotkać wędkarzy, a piękna pogoda ściąga tutaj miłośników przyrody i spacerów. Tych, którzy nie mogą odwiedzić "Żabich Dołów" zapraszam do zapoznania się z lekturą Piotra Cempulika i Rolanda Dobosza - "Ścieżka dydaktyczna Żabie Doły".