Dziś takich gwiazd już nie ma. O biografii Toli Mankiewiczówny

Tym razem Ryszard Wolański, dziennikarz muzyczny, autor niezwykle miarodajnego "Leksykonu polskiej muzyki rozrywkowej", cieszącego się uznaniem widzów programu telewizyjnego sprzed lat, zajął się jedną z największych gwiazd przedwojennej opery, operetki, teatru rewiowego i wodewilowego, a także filmu, jaką była niewątpliwie Tola Mankiewiczówna. Z charakterystyczną dla siebie skrupulatnością i rzetelnością Wolański przedstawia w książce "Tola Mankiewiczówna. Jak za dawnych lat" życie i drogę artystyczną tej zapomnianej już dziś nieco gwiazdy dwudziestolecia międzywojennego, zmarłej w 1985 roku w Warszawie wieku 85 lat.

Urodzona w niezbyt bogatej rodzinie chłopskiej w Bronowie koło Łomży, Teodora Oleksa (bo tak nazywała się Mankiewiczówna i była córką Józefa Oleksego; przyjmując artystyczny pseudonim posłużyła się nazwiskiem panieńskim matki) wrodzony talent wokalny poparła nauką u najlepszych ówczesnych pedagogów w kraju, m.in. u Julii Mechówny, a także odbyła studia śpiewacze w Mediolanie. Dysponowała zniewalającym sopranem i porównywana była do amerykańskiej aktorki i piosenkarki, Jeanette MacDonald. Dzięki swojemu talentowi wokalnemu i aktorskiemu Tola Mankiewiczówna była chętnie angażowana do udziału w przedstawieniach na najlepszych w tamtych czasie scenach, takich jak Opera Warszawska, Teatr Wielki, a także do rozlicznych teatrów rewiowych z Morskim Okiem, Rexem i Wielką Rewią na czele. Partnerowali jej najwybitniejsi ówcześni śpiewający aktorzy: Aleksander Żabczyński, Adolf Dymsza, Kazimierz Krukowski. Teksty piosenek pisali dla niej m.in. Julian Tuwim, Jerzy Jurandot, Andrzej Włast, Marian Hemar, a komponowali Henryk Wars, Jerzy Petersburski, Franciszka Leszczyńska. Jej największe przeboje, takie jak walc "François", "Jesienne róże", "Jak za dawnych lat", "Odrobinę szczęścia w miłości" czy "Całować umiem tak jak Tangolita" znamy dzisiaj głównie z wykonań innych artystów, choć Mankiewiczówna utrwaliła je na płytach tak renomowanych wytwórni płytowych jak czeska Esta czy niemiecka Decca (nagrywała też dla Syreny i Columbii). Co stało się z płytami artystki wyjaśnia Ryszard Wolański w jednym z rozdziałów omawianej biografii. Samą Tolę Mankiewiczównę współczesny czytelnik i widz może zobaczyć w przypominanych niekiedy przez telewizję filmach z jej udziałem, z których najpopularniejsze to "Manewry miłosne", "Co mój mąż robi w nocy?" i "Pani minister tańczy".

Ciekawie opisuje Wolański wojenne losy Toli Mankiewiczówny i jej męża, Tadeusza Raabe, prawnika i spadkobiercę słynnej Fabryki Raabego, współtwórcy kabaretów literackich i kawiarni Pod Pikadorem, przyjaciela Antoniego Słonimskiego i Juliana Tuwima. Lata wojny i okupacji są, jak się wydaje, szczególnie dramatyczne i przez to interesujące w życiu i działalności artystki, występującej w kawiarni "U Aktorek". Podobnie jak wydarzenia czasów bliższych współczesnemu czytelnikowi, które doprowadziły do wycofania się Toli Mankiewiczówny z czynnego życia artystycznego, co z kolei spowodowało, że ta prawdziwa przedwojenna gwiazda popadała stopniowo w zapomnienie. Dobrze więc się stało, że Ryszard Wolański i DomWydawniczy Rebis zdecydowali się przypomnieć tę interesującą osobowość sceniczną i filmową. Mając dostęp do bogatego archiwum (także fotograficznego) i pamiętników artystki Wolański przytacza opinie o jej talencie i występach zamieszczanych w przed i tuż powojennej prasie; niektóre z nich, jak choćby te dotyczące daty urodzenia Mankiewiczówny czy też jej rzekomych pasji, autor prostuje posiłkując się i publikując odpowiednie dokumenty. Ryszard Wolański przedstawia swoją bohaterkę nie tylko jako śpiewaczkę i aktorkę, ale także jako prawdziwą damę, która - co potwierdza także Bogusław Kaczyński (autor przedmowy do książki "Tola Mankiewiczówna. Jak za dawnych lat") - nigdy źle się nie wypowiadała o swoich konkurentkach, chociaż te (m.in. Loda Halama, Zula Pogorzelska, Mira Zimińska) nie żałowały jej złośliwości. To bardzo rzetelna, profesjonalna biografia, nie epatująca plotką, sensacją, napisana bardzo "po bożemu", co czyni ją tym bardziej wiarygodną. A przy okazji bardzo staranna edytorsko (twarda okładka w obwolucie) ze szczegółową bibliografią, spisem ról artystki i indeksem postaci przewijających się w jej biografii.

Ryszard Wolański, Tola Mankiewiczówna. Jak za dawnych lat
Dom Wydawniczy Rebis
Poznań 2013