„Hobbit i filozofia” – podróż w głąb siebie [Recenzja]

Punktem wyjścia wielu autorskich refleksji na filozoficzne tematy na kanwie utworu Johna Ronalda Reuela TolkienaHobbit, czyli tam i z powrotem jest interesujące spostrzeżenie, sytuujące jego opowieść w samym źródle filozofii, mianowicie stwierdzenie analogii między przypowieścią o Bilbie Bagginsie a platońską alegorią jaskini. Gregory Bassham i Eric Bronson
zauważają, że lekcja dana przez Tolkiena mieści się doskonale w ramach platońskiej opowieści o otwieraniu się na nowe idee i wyższe prawdy. Stwierdzają tym samym, że dziecięca historia, będąca preludium Władcy Pierścieni, stawia przed czytelnikami wiele głębokich pytań. Ich pokaźny rejestr wyliczony we wstępie wprowadza w złożony system zagadnień filozoficznych, podjętych w zebranych w tomie Hobbit i filozofia artykułach. Warto zaznaczyć, że rozważania uwzględniają świat Władcy Pierścieni, z którym obraz wydarzeń Hobbita nierozerwalnie się łączy.

Celem filozofów, autorów tekstów, analizujących elementy przygód Bilba, jest wykorzystanie literackiej opowieści dla upowszechnienia idei wielkich myślicieli. Silne związki między Tolkienem a czołowymi filozofami, ukryte w Śródziemiu, stają się bardziej dostrzegalne w rozprawkach im poświęconych. Paralele myślowe są widoczne za sprawą bezpośrednich przywołań twierdzeń, teorii, poczynając od źródeł filozofii: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Boecjusza, Laoziego, ale na nich nie poprzestając, bo wśród nawiązań odnalezione zostały przekazy nowożytnych i współczesnych nie tylko filozofów, ale i historyków, pisarzy, historyków, jak na przykład św. Tomasz z Akwinu, Thomas More, Karol Marks, Henry David Thoreau, Tom Morris, Hans Georg Gadamer, William Wordsworth, a nade wszystko Szekspir. Analogie z eposami starożytnymi nie tylko z kręgu europejskiego unaoczniają uniwersalne treści tkwiące w literackiej opowieści Tolkiena.

Bohaterowie Hobbita zdają się być zaznajomieni z jedynie słusznymi sposobami postępowania, jakie zalecane są przez filozofów. Podążając tropem maksym filozoficznych, jak też spostrzeżeń, złotych myśli, wysnuwanych z opowieści, czytelnik wchodzi na trop osobistego rozwoju. Śladem Tolkienowskich postaci uświadamia sobie pradawne prawdy, od których zazwyczaj pokusy życia oddalają. Czytelnicza wędrówka z Bilbem, pogłębiona o świadomość fundamentalnych zagadnień, przeobraża się za sprawą przewodnictwa autorów studiów i rozpraw w swoistą podróż w głąb samego siebie. Tolkienowska wizja natury, człowieka, świata jest zaproszeniem do refleksji nad współczesnymi dylematami egzystencjalnymi i cywilizacyjnymi. Jeden z autorów, W. Christopher Stewart przywołuje choćby sprawy klonowania, przedłużania ludzkiego życia, zmieniania klimatu Ziemi, eksterminacji za skutek broni masowego rażenia.

Hobbit Tolkiena to różne opowieści w zależności od tego, jakie treści się w książce dostrzega. Szereg artykułów dowodzi, że jedna skromna historia przygodowa kryje nieprzebrane bogactwo problemów. Różne rozważania ujawniają niezbity fakt, że mistrz Śródziemia oferuje swoistą terapię, charakterystyczną dla literatury fantasy. Jest nią uzdrawianie z fizycznej i duchowej ślepoty na zjawiska obecne w świecie. Hasłem wywoławczym wezwania do poszerzenia świadomości są słowa elfa Gildora do Froda: „Otacza cię szeroki świat: możesz się w nim zamknąć, lecz nie uda ci się na zawsze od niego odgrodzić”. Wszelkie trudności, z jakimi zmaga się człowiek rodzą się na styku jego jestestwa i świata zewnętrznego. Bohaterowie Hobbita reprezentują większość zwykłych ludzi. Kreatywność Tolkiena staje się zatem dla czytelnika wartościowym przewodnikiem, który we właściwy sposób oświetlają autorzy tomu Hobbit i filozofia.

Gregory Bassham, Eric Bronson, William Irwin,Hobbit i filozofia. Prawdziwa historia tam i z powrotem, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2013, s. 272. http://onepress.pl/ksiazki/hobbit-i-filozofia-prawdziwa-historia-tam-i-z-powrotem-gregory-bassham-author-eric-bronson-author-william-irwin-editor,hobfil.htm