Koncert pieśni do słów K. K. Baczyńskiego w Elblągu [relacja]

Koncert „Pieśni do słów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i jego rówieśników” w wykonaniu wokalistki - Barbary Figurniak i twórcy muzyki, kompozytora - Mateusza Jarosza, artystów z Krakowa, zaistniał w murach I Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Elblągu w dwudziesty pierwszy dzień października 2014 r. Przybyłych na północ gości przywitała słoneczna aura, ostatnie już znaki złotej, polskiej jesieni, jaka nadała muzycznemu wydarzeniu oprawę dodatkową, niejako symboliczną w odniesieniu do problematyki i nastroju ich spektaklu. Jego zawartością ideową jest bowiem refleksja nad ulotnością ludzkiej egzystencji, zdeterminowanej przez zewnętrzne okoliczności.

Występ artystów z Krakowa w Elblągu był jednym z wielu cyklicznych bezpłatnych koncertów, jakie miały już miejsce w kraju i zagranicą w szkołach, instytucjach kultury od czasu narodzin projektu w 2012 r. Wydarzenie wpisało się w przypadającą w tym roku 70. rocznicę Powstania Warszawskiego, w którym zginął w wieku 23 lat poeta, jakiego szczególnie ukochali twórcy. Rocznicowe okoliczności nie zawężają jednak celu spotkania z twórczością Baczyńskiego za pośrednictwem artystycznej formy. Barbara Figurniak i Mateusz Jarosz zapewniają w swym przekazie, że młody genialny poeta-żołnierz Armii Krajowej pozostawił bogactwo, z którego można stale "czerpać siłę, mądrość i wrażliwość”.

Spotkanie z poezją Baczyńskiego zaproponowane przez artystów okazało się cennym wydarzeniem intelektualno-artystycznym, jakie zyskało powszechne uznanie odbiorców. Jedna z uczennic określiła to doświadczenie przeżyciem katharsis. Młodzież miała sposobność poznać sylwetkę swojego rówieśnika sprzed siedemdziesięciu lat przez pryzmat żywego słowa i muzyki, co dobitnie pozwoliło wyakcentować zasadnicze treści największej indywidualności poetyckiej, jaką był autor „Elegii o chłopcu polskim”. Nie bez znaczenia były także osobiste wyznania artystów, opowiadających o swoich wędrówkach śladami poety. Unaoczniały one ścieżki, jakie kształtowały jego wyobraźnię i wyposażały w dojrzałość.

Warstwa wokalno-muzyczna Barbary Figurniak i Mateusza Jarosza stała się nierozerwalną częścią jego słów złożonych w poetyckie frazy. Podkreśliła istotną wymowę tak poszczególnych utworów, jak i całej liryki Baczyńskiego, w jakiej ekspresyjnie wyraża się odwieczna prawda o człowieku i świecie. Stanowiła materię powiązaną ściśle z treścią wierszy, lecz przenosiła w obszary nieobjęte przez wersyfikacyjne granice. Projektowała treści nieznane, niezbadane, pobudzając odbiór intuicyjny i metaforyczny. Wyznaczała zespołem akordów niewyrażalne dyspozycje ludzkiego ducha.

Kompozycje Mateusza Jarosza oprócz tego, że uderzają swoją artystyczną jakością estetyczną, posiadają istotną zawartość znaczeniową. Muzyka w zasadniczy sposób podkreśla klimat uczuciowy i dramaturgię wizji wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Z jednej strony dostarcza słuchaczom dźwiękowych ekwiwalentów stanów poety, z drugiej wywołuje dodatkowe ikoniczne wyobrażenia zjawisk, jakie były ich źródłem. Korespondencja dźwięków z klimatem wokalnych sekwencji tworzy ekspresywny, poruszający przekaz, wydobywający sugestywność i artyzm poezji. Przestrzeń muzyczna przybliża w sposób naturalny zawartość znaczeniową przekazu.

Wybór repertuaru pozwolił zaprezentować w pełni koncepcję poezji Baczyńskiego i rozległość perspektyw, w jakich ujmował on ponadczasowe doświadczenia ludzkie. Poezja zaistniała w trójwymiarowej przestrzeni, jaka sprzyja wydobyciu w odbiorcach indywidualnych doznań i przeżyć, motywujących do zainteresowania i nawiązania bliższych kontaktów z dziełem. Ukazana została w kontekstach, zarysowanych w słowie wiążącym scenariusza, ale bez konieczności stawiania podręcznikowych pytań, co umożliwiło spojrzenie w większym stopniu emocjonalne niż rozumowe.

Niemniej zwięzłe uwagi komentarzy do poszczególnych utworów, prezentowane w zapowiedziach przez konferansjerów, Agatę Trojanowską i Roberta Tyczyńskiego, miały istotne znaczenie. Służyły uświadamianiu zależności między genezą utworu a ponadczasowymi przeżyciami autora. Zawarte w nich obserwacje osobiste twórców wokalno-muzycznej warstwy utworów umożliwiły pogłębiony odbiór. Wskazywały ukryty na pozór potencjał ich oddziaływania. Opowieść o centralnych treściach emocjonalnych Baczyńskiego zaopatrywały odbiorców w klucze do interpretacji jego poezji.

Koncert objął dziesięć kompozycji, jakie można uznać za reprezentatywne dla dotychczasowej twórczości wokalno- muzycznej Barbary Figurniak i Mateusza Jarosza. Doszły w nich do głosu najważniejsze wątki problemowe poezji Baczyńskiego: miłość do matki, do ukochanej Basi i do ojczyzny, jak i fascynacje zjawiskami natury, dociekanie sensu praw rządzących światem. Obok pieśni takich jak „Kołysanka”, „Ty jesteś moje imię”, „Astronomia”, „Otwarcie przemian”, „Tych miłości” nie zabrakło wykonania drugiej i finalnej części suity „Deszcze”, utworu, będącego swoistą syntezą myśli i odczuć poety. Autorski układ pieśni wydobył dobitne efekty drzemiące w utworze „Wolność” poprzez finalne jego zaprezentowanie. Ostatnie akordy wskazywały akcenty znaczeniowe, jakie stanowiły istotną treść życia poety.
W spektaklu Barbary Figurniak i Mateusza Jarosza znalazła się również osobna, oryginalna kompozycja do wiersza innego autora – Witolda Kieżuna, podobnie jak Krzysztof Kamil, uczestnika Powstania Warszawskiego. Utwór, będący niegdyś w czasach terroru codzienną modlitwą polskich skazańców – powstał w roku 1945 na zesłaniu na pustynię Kara Kum w sowieckim obozie pracy. Artystyczna prezentacja zatytułowana „Czekam i wierzę” była formą przypomnienia sylwetki obecnego profesora, doktora honoris causa, który nosił w czasie wojny pseudonim „Wypad”, odznaczonego za wyjątkową dzielność i odwagę przez generała Bora Komorowskiego orderem Virtuti Militari.

Muzyczno-aktorska interpretacja wierszy Baczyńskiego i Kieżuna eksponowała dramatyzm doświadczeń, sprzyjała wyobraźniowemu kreowaniu świata o obrazach ciągłych i wyrazistych, budowała ekwiwalenty emocjonalne przeżyć poetów oraz uruchomiała namysł nad ich losem. Kształtowała klimat czasów pogardy, w jakich udawało się ocalać wartości najcenniejsze w życiu człowieka. Sztuka ta wprowadzała słuchaczy w światy dotychczas nieznane czy nieuświadamiane i odkrywała przy pomocy walorów fonicznych piękno poezji. Prezentacja udramatyzowanych wokalnie tekstów literackich wydobywała najdrobniejsze akcenty zawartych w nich znaczeń.

Młodzież I Liceum Ogólnokształcącego w Elblągu zadedykowała gościom, którzy zaszczycili szkołę swoim przyjazdem i występem, dwiema kompozycjami muzycznymi do wierszy Juliusza Słowackiego, poety szczególnie bliskiego, a przy tym pokrewnego duchowo Krzysztofowi Baczyńskiemu. Paweł Marchel zainaugurował spotkanie hymnem szkoły – „Testamentem moim”, zaś siostry Dominika i Paulina Trochowskie zaprezentowały „Rozłączenie”. Przypomnienie obu utworów romantycznego wieszcza – patrona szkoły podkreśliło subtelną więź między nim a dwudziestowiecznym spadkobiercą – „dziedzicem jego lutni”, który w myśl wskazań poszedł na śmierć, „jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec”.

Koncert Barbary Figurniak i Mateusza Jarosza wypełnił istotną lukę w kulturze, z jaką młodzież obcuje na co dzień. Spektakl „Pieśni do słów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego” był spotkaniem ze sztuką wysoką. Stał się istotnym elementem w programie, jaki wyznaczył swym potomnym Juliusz Słowacki we frazach „Testamentu mojego”, by podlegać wpływowi poezji, jaka ”zwykłych zjadaczy chleba w anioły przerabia”.

Czytaj także: Promienie. Błyskawicowe rytmy Baczyńskiego w muzycznym projekcie

Czytaj także: „Deszcze”. Muzyczna projekcja duszy Krzysztofa Baczyńskiego

Zobacz zdjęcia z koncertu: Elbląski koncert Barbary Figurniak i Mateusza Jarosza [zdjęcia]