"Pamiętnik mojego życia", czyli żywot Sienkiewicza w ilustracji

Oto pojawiła się książeczka nadzwyczaj starannie, zarówno pod względem merytorycznym, jak i estetycznym, opracowana i wydana, a adresowana jest do odbiorcy dziecięcego. Treść poświęcono kolejom życia Henryka Sienkiewicza. Żywot ów, doskonale znany przed stu laty, a nawet jeszcze przed pół wiekiem, współcześnie nie należy do wiedzy upowszechnionej. Zazwyczaj jego znajomość ogranicza się do bardzo okrojonego szkicu, funkcjonującego w podręcznikach szkolnych. Najczęściej zamyka się, tak jak w przypadku innych autorów lektur szkolnych, w ramach ścisłych, bo ograniczonych podaniem dat urodzenia i śmierci pisarza.

Istnieje obszerna literatura biograficzna, która umożliwia poszerzenie powyższych ram, ale jest ona przeznaczona raczej dla starszego odbiorcy. Zatem poważną lukę w tym zakresie w odniesieniu do najmłodszych dopiero teraz wypełnia nowa publikacja. Napisana przez Annę Cybulską, a zilustrowana przez Zbigniewa Kołodzieja wersja obrazkowa biografii to opowieść, z jaką bez trudu zapoznać się może odbiorca dziecięcy. Wiadomo, że młody czytelnik, poznawszy dzieje autora, lepiej rozumie jego dzieła, a także świat, który w wielu sferach życia pozostaje niezmienny. Czytanie obrazków zbliża też do utworów literackich, uczy prawdy o kondycji ludzkiej – o życiu z jego trudami, smutkami, ale i urokami.

Wspaniały pomysł zrealizowany przez żonę kustosza Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej, Annę Cybulską, odpowiada na zapotrzebowanie poznawcze dziecka, gdyż przybliża mu historię życia dziewiętnastowiecznego pisarza poprzez jej unaocznienie. Potoczysty, nacechowany emocjonalnie komentarz autorki narracji wprowadza w poszczególne fakty życiowe, zdarzenia, epizody, ale nie przesłania warstwy ilustracyjnej, pobudzającej wyobraźnię odbiorcy. Rzec można, stanowi pomost do rozwijania szerokich odczytań na podstawie poszczególnych barwnych obrazków. Obie warstwy znacząco się uzupełniają, zapewniając wtajemniczenie w życie Sienkiewicza.

Cennym zabiegiem opowieści jest wyeliminowanie dystansu między bohaterem a czytelnikiem za sprawą konwencji pamiętnika. Ten sposób opowiadania zapewnia przybliżenie wydarzeń sprzed przeszło wieku. Bohater – młody Henryk zaczyna przemawiać z barwnych kart książki niemal jak rówieśnik współczesnych dzieci. Na uwagę zasługuje kompromis twórców między autentycznością przekazu a jego uwspółcześnieniem, czyli przybliżeniem doświadczeniom i regułom myślenia dzisiejszej młodzieży. Dzięki temu ujęciu możliwe jest porozumienie między pisarzem a młodym odbiorcą. Prowadzi ono ku dostrzeżeniu analogii w przeżywaniu kolejnych doświadczeń życiowych.

Czytaj dalej --->
Istotnym elementem, wzmacniającym zainteresowanie młodego odbiorcy, jest eksponowanie emocjonalnych przygód pisarza. Z kart pamiętnika wyłania się chłopiec, który jest aktywny, otwarty na świat, lubi przygodę, zdobywa świadomość swego talentu literackiego, rozwija swoje zainteresowania, odnajduje pasje. Na oczach odbiorcy dojrzewa, rozwija się, zdobywa pierwsze sukcesy. Część pierwsza zamierzenia autorskiego kończy się w momencie ukończenia "Trylogii", a więc kiedy pisarz osiągnął wiek dojrzały. Ciekawość budzą dalsze koleje losu ujrzane w dalszym ciągu samodzielnych, ale powiązanych ze sobą scen.

Obrazy przygód, fascynacji Sienkiewicza ujawniają jego świat idei – umiłowanie rodzinnych stron, ojczystego języka, historii, ujętej w literackich opowieściach, urzeczenie przyrodą, egzotyczną podróżą, życzliwość wobec świata, silną więź z rodzicami, rodzeństwem i innymi członkami rodziny, gotowość niesienia pomocy innym, mężne przyjmowanie ludzkich doświadczeń. Książka maluje postać, która może stać się wzorem dla młodego człowieka.

Szczególne walory warto dostrzec we fragmentach prezentujących obraz dzieciństwa przyszłego pisarza. Zobrazowanie wczesnych, bliżej nieznanych lat życia zyskało kształty, dzięki przywołaniom autentycznych miejsc podlaskich oraz wsparciu na zgromadzonych w muzeum archiwaliach. Koronnym dokumentem, przywołanym w opowieści, jest relacja piastunki pisarza, Anieli Gołębiowskiej. Obraz dzieciństwa rekonstruowany jest też przez autorkę ze skrzętnie zebranych z twórczości pisarza reminiscencji oraz przekazanych przez jego przyjaciół anegdot. Godna uznania jest także warstwa ilustracyjna, gdyż miejsca i postacie mają walor autentyzmu, wzorowane są na fotografiach, odtwarzane z autopsji. Ów aspekt dokumentalny książki nadaje jej cenną wartość poznawczą.

Czytaj dalej --->Ilustrowana biografia Sienkiewicza jest wyraźnie adresowana do dzieci – dedykowana jest wnuczkom autorki: Zuzi, Tosi, Hani, Marysi – ale wciąga w dramatyczną opowieść także odbiorcę dorosłego, dysponującego doświadczeniem, wiedzą. Może on współuczestniczyć w odczytywaniu historii, odgrywając rolę pośrednika wyjaśniającego i komentującego. Niemniej obrazkowa historia ułatwia nastolatkom samodzielne podzielenie losów Henryka Sienkiewicza. W każdym przypadku daje to szansę lepszego poznania siebie i wzbogacenia własnej osobowości.

Koncepcja pamiętnikarskiego utrwalenia zdarzeń życiowych w obrazach stawia przed oczami odbiorców żywy portret sławnego pisarza. Wspaniale wprowadza w wielką tradycję literacką. Jednak bez wątpienia plastyczne elementy historii stanowić mogą impuls do własnej twórczości, do utrwaleń doświadczeń dziecięcego odbiorcy. Oprócz funkcji poznawczej i wychowawczej obrazkowa historia życia Sienkiewicza inspiruje także do działań artystycznych. Albumowe wydanie, zawierające opowieść o ludzkich kolejach losu, stanowi wzorzec upamiętniania zdarzeń w wizualnej formie. Warto zarekomendować tę publikację nie tylko do szkolnych czy miejskich bibliotek, ale także domowych. Z pamiętnika Sienkiewiczowskiego można się niejednego nauczyć!

Zamówienia można składać na adres Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej: [email protected]

Anna Cybulska, Pamiętnik mojego życia. Rzecz o Henryku Sienkiewiczu, rysunki Zbigniew Kołodziej, cz. I, Wydawca: Muzeum Henryka Sienkiewicza, Wola Okrzejska 2011, s. 40.