Podniebni drapieżcy cz. 8: General Dynamics F-16 Fighting Falcon

Prace studyjne nad nowym samolotem w ramach programu Adwanced Day Fighter zaczęły się w latach 60. Zgłaszano potrzebę posiadania taniej maszyny zdolnej do walki manewrowej i atakowania celów naziemnych. Ówcześnie większość amerykańskich myśliwców miała za zadanie zniszczyć przeciwnika z dużego bądź średniego dystansu, nie angażując się w bezpośrednie starcie, gdyż do tego zwyczajnie się nie nadawała. Wojna w Wietnamie pokazała, że duża część pojedynków powietrznych odbywa się na krótkich dystansach, a mniej zaawansowanie technicznie samoloty produkcji radzieckiej, dysponujące dużą zwrotnością, są w stanie wygrać z bardziej nowoczesnymi maszynami amerykańskimi. Zwolennicy taniego myśliwca wskazywali, że w sytuacji starcia dużej ilości samolotów, wyspecjalizowane maszyny nie zdążą strącić wszystkich celów i dojdzie do zwarcia. W takiej sytuacji mniejszy i zwrotniejszy samolot może przechylić szalę zwycięstwa. Innym argumentem był fakt, że w konfliktach o niskiej intensywności, używanie drogich i wyspecjalizowanych samolotów, z uwagi na koszty ich eksploatacji i ryzyko uszkodzenia, jest niecelowe. Ostatnią przesłanką za lekkim myśliwcem był fakt, że tego typu samolot doskonale będzie nadawał się do atakowania celów naziemnych. W momencie późnego wykrycia obiektu ataku mógł w tym samym przelocie zrobić gwałtowny nawrót i zaatakować cel bez potrzeby wykonania kolejnego przelotu.

W pierwszej połowie lat 70. rozpoczęto program Lightweight Fighter. Swoje propozycje nowego samolotu zgłosiło 5 firm z czego wybrano dwie mające zbudować prototypy: YF-17 firmy Northop i YF-16 firmy General Dynamics (oblot maszyny nastąpił 2 lutego 1974 r.). W ostatecznym pojedynku wygrał drugi samolot, nazwany później F-16 Fighting Falcon.

F-16 A/B
Pierwszy seryjny myśliwiec w wersji jednomiejscowej A Block 1 został oblatany 7 sierpnia 1978 r. Powstały trzy linie produkcyjne: w USA, Holandii oraz Belgii. Można powiedzieć, że był to międzynarodowy samolot, gdyż w jego produkcji brało udział ponad 3000 firm z Ameryki i Europy (późniejsze wersje były już montowane wyłącznie w USA). W tej odmianie, F-16 był lekkim jednosilnikowym i tanim samolotem myśliwskim z możliwością atakowania celów naziemnych za pomocą klasycznych bomb. Zakładano, że będzie uzupełnieniem większych F-15, i ma operować głównie na niskich i średnich wysokościach. Fighting Falcon miał prowadzić walki powietrzne na niewielkich odległościach przy wzrokowym kontakcie z celem. Radar miał jedynie pomóc pilotowi w namierzeniu samolotu przeciwnika. Jego możliwości były dość ograniczone, ponieważ mógł śledzić tylko pojedynczy cel. Jako pierwszy w historii lotnictwa F-16 został seryjnie wyposażony w system fly-by-wire, czyli przewodowo-elektryczny układ sterowania, który wyeliminował linki łączące stery z drążkiem sterowym (ten, w postaci "joysticka" w F-16 znajduje się po prawej stronie fotela). Nowością było również zastosowanie wskaźnika przeziernego HUD.

Kolejne modyfikacje, nazwane Block 5, Block 10 nie zwiększyły możliwości bojowych maszyny. Natomiast w wersji Block 15 radiolokator (AN/APG-66) otrzymał możliwość śledzenia jednocześnie 6 celów ale nadal atak był możliwy tylko na jeden z nich. Wprowadzono zmiany konstrukcyjne mające w przyszłości umożliwić integrację samolotu z nowymi pociskami oraz dopiero opracowywanym zasobnikiem LANTRIN. Zintegrowano płatowiec z norweskim pociskiem powietrze-woda Penguin (to pierwszy w historii pocisk klasy odpal i zapomnij). Wprowadzono systemy walki elektronicznej.

Jednak dopiero maszyny w wersji C/D stały się pełnowartościowymi samolotami wielozadaniowymi. Najbardziej zaawansowanymi są odmiany Block 40/42, Block 50/52 oraz E/F Block 60.

F-16 C/D Block 25
Po raz pierwszy zainstalowano radar rodziny AN/APG-68 o maksymalnym zasięgu wykrycia celu 160 km. Może on śledzić do 10 celów powietrznych oraz wykrywać cele naziemne. W kabinie zainstalowano dwa duże wyświetlacze (wcześniej był tylko jeden) oraz zastosowano nowe komputery: komputer zarządzania podwieszeniami oraz kierowania ogniem. Zwiększono możliwości samoobrony samolotu poprzez możliwość podwieszenia zasobników zakłócających radary przeciwnika.

F-16 C/D Block 30
Wymieniono silnik na Pratt & Whitney F-100-PW-220 oraz powiększono wlot powietrza. Myśliwiec został pokryty powłoką pochłaniającą promieniowanie elektromagnetyczne oraz przekonstruowano część płatowca, co zmniejszyła się skuteczna powierzchnia odbicia radiolokacyjnego. Zintegrowano samolot z pociskami AGM-45 Shrike i AGM-88 HARM. Dzięki temu F-16 weszły w skład Wild Weasel, czyli grupy samolotów przeznaczonych do atakowania systemów przeciwlotniczych i przeciwrakietowych przeciwnika. F-16 może przenosić broń jądrową.

F-16 C/D Block 40/42
Samoloty tej odmiany są nazywane „Night Falcon” dla podkreślenia ich możliwości operowania w każdych warunkach atmosferycznych, dzień i w nocy. Poza zasięgiem i ilością zabieranego uzbrojenia nie ustępują słynnym F-15 Strike Eagle. F-16 otrzymał radar AN/APG-68(V), dzięki czemu stało się możliwe zwalczanie celów powietrznych pociskami AIM-120 AMRAAM. Radar śledzi do 10 celów jednocześnie (w odległości maksymalnej 296 km) i pozwala zaatakować 4 cele w dwóch salwach. Może odwzorowywać mapę terenu znajdującego się przed samolotem, co jest potrzebne w czasie misji szturmowych.

F-16 C/D Block 40/42 otrzymał możliwość przenoszenia zasobnika LANTIRN pod wlotem powietrza do silnika. Zasobnik składa się z radaru oraz kamery podczerwieni. Umożliwia on lot z zgodnie z rzeźbą terenu na wysokości minimalnej do 30 m. Samolot może bez udziału pilota omijać przeszkody terenowe. Kamera podczerwieni pozwala wykrywać cele o każdej porze doby, automatycznie je śledzić i naprowadzać pociski powietrze-ziemia Maverick. Dzięki zasobnikowi F-16 może przenosić kierowane laserowo bomby rodziny Paveway.

Myśliwce otrzymały nowy, kolorowy, wskaźnik HUD o większym koncie widzenia. W późniejszym terminie zainstalowano nowy system samoobrony identyczny jaki otrzymały nowocześniejsze samoloty Block 50/52 oraz holowane pułapki mające mylić pociski ziemia-powietrze kierowane na podczerwień. Samolot zintegrowano z bombami JDAM i JSOW.

Zastosowano aktywny system sterowania. Nie było to niezbędne, gdyż samolot jest stateczny (w przeciwieństwie do wielu współczesnych myśliwców). Ale dzięki niemu to komputer dba aby nie zostały przekroczone parametry lotu przy których samolot mógłby ulec uszkodzeniu. W znaczący sposób odciąża to pilota.

F-16 C/D Block 40/42 to najliczniej obecnie używana na świecie wersja „szesnastek”.
F-16 C/D Block 50/52
Samolot otrzymał nowe silniki F110-GE-129 i F100-PW-229 o zwiększonych osiągach. Powiększono zapas paliwa przez zainstalowanie konforemnych zbiorników paliwa, montowanych na bokach kadłuba nad skrzydłami. Zainstalowano radar AN/APG-68(V)5, który w stosunku do swojego poprzednika ma o 1/3 zwiększone możliwości. Maszyna może wymieniać czarno-białe obrazy z innymi statkami powietrznymi bądź systemami naziemnymi.

Dwuosobowy F-16D Block 50/52 to odmiana dedykowana do przełamywania obrony powietrznej. Dlatego samolot jest wyposażony w system AN/ASQ-213 HTS, który zbiera informacje o źródłach promieniowania elektromagnetycznego (w przedniej półsferze) oraz je identyfikuje, wykrywa radary przeciwnika i umożliwia odpalenie w ich kierunku pocisków przeciwradarowych AGM-88 HARM.

Zrezygnowano z możliwości przenoszenia systemu LANTIRN oraz zamontowano starszy wskaźnik HUD z wersji Block 30.

W jeszcze nowocześniejszej wersji Block 50/52+ (takie myśliwce zakupiła Polska) zainstalowano radar APG-68(V)9 o 30% większym zasięgu wykrycia celu niż poprzednia wersja. Może odwzorowywać wysokiej jakości mapy terenu, co ma kluczowe znaczenie w misjach szturmowych oraz w locie na niskim pułapie. Posiada system lotu wg rzeźby terenu. Zintegrowano płatowiec z bombami JDAM oraz rakietami przeciwokrętowymi AGM-84 Harpoon. Pilot otrzymał nahełmowy układ wskazywania celów powietrznych (HMDS).

F-16 E/F Block 60
To maszyny, które powstały na zamówienie Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Nazywane Desert Falcon posiadaja podobne możliwości zwalczania celów powietrznych jak większe F-15. Są zaliczane do 4 generacji myśliwców, a według niektórych źródeł do 4+ (4.5) generacji. W stosunku do wcześniejszej wersji zainstalowano radar z aktywnym skanowaniem fazowym AESA AN/APG-80, który może śledzić 20 celów a docelowo nawet do 50. Przy jednoczesnym przeszukiwaniu przestrzeni w trybie powietrze-powietrze, radar może przeszukiwać powierzchnię ziemi w poszukiwaniu celów naziemnych. System celowniczo-nawigacyjny AN/ASQ-32 IFTS może śledzić w trybie pasywnym obiekty naziemne w odległości do 60 km oraz podświetlać cele dla laserowo kierowanego uzbrojenia. Myśliwiec otrzymał nowy kokpit oraz silnik. Może przenosić europejskie pociski powietrze-powietrze MBDA MICA.

Inne wybrane wersje F-16
- F-16N i TF-16N – Block 30: najzwrotniejsza wersja myśliwca. Jego zadaniem jest symulowanie przeciwników dla samolotów amerykańskiej marynarki wojennej US Navy.
- F-16A i F-16B MLU – zmodernizowane europejskie F-16 o możliwościach bojowych porównywalnych z odmianą F-16 C/D Block 50/52.
- F-16XL A/B SCAMP – maszyna z nowymi skrzydłami, dzięki czemu znacząco poprawiły się osiągi, zwłaszcza manewrowość. Nie skierowano jej do produkcji seryjnej.
- F-16I dwumiejscowa wersja wyprodukowana dla Izraela z izraelską elektroniką.
- F-16IQ zubożona odmiana Block 50/52 przeznaczona dla Iraku.
- Mitsubishi F-2 japoński myśliwiec, który powstał na bazie F-16.

F-16 różnych wersji
wielokrotnie brał udział w działaniach bojowych, między innymi w słynnym izraelskim nalocie na reaktor atomowy Osirak w Iraku (1981 r.), w czasie wojny libańskiej (1982 r.)po stronie Izraela, w operacji Pustynna Burza (1991 r.), Iraqi Freedom (2003 r.) czy w operacji Odyssey Dawn nad Libią (2012 r.). Ma na swoim koncie 72 zestrzelone samoloty wroga.

Na F-16C lata zespół akrobacyjny Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych – Thunderbirds.

Po przejęciu firmy General Dynamics, obecnie producentem F-16 jest Lockheed Martin

F-16 został wyprodukowany w ilości ponad 4500 sztuk i jest na wyposażeniu wojsk 25 krajów świata, w tym Polski (w wersji F-16C/D Block 52+). Mimo pojawienia się już jego następcy, samolotu F-35, linia produkcyjna nadal nie została zamknięta a producent przyjmuje kolejne zamówienia. Fighting Falcon pozostanie w służbie jeszcze przez kilkadziesiąt lat broniąc nieba wielu państw.