Przy małej, wiejskiej kapliczce...

Zafascynowana tematem kapliczek p. Teresa Miller – etnograf i kierownik projektu „Kapliczka polska” może wiele powiedzieć o ich genezie, funkcjach, jakie pełniły w różnych momentach historycznych, zasadach postępowania z nimi, a także o sposobach ich ozdabiania. Organizuje również wystawy oraz bada na ile tradycja kapliczkowa jest nadal żywa. Dzięki kontaktom z Polonią wie na przykład, że przekazywanie z pokolenia na pokolenie kapliczek przywiezionych z Polski cieszy się wielkim szacunkiem i zainteresowaniem.

Pani Teresa zwraca uwagę, że kapliczki - na przykład te z wizerunkiem św. Floriana, ustawiane przy remizach strażackich lub te przy rzekach z wizerunkiem św. Nepomucena, który chroni od powodzi - nie pełnią roli magicznych talizmanów. Ich znaczenie jest bardziej złożone. Zawierają się w nim różne elementy, począwszy od artyzmu twórcy (dzięki niemu nigdy nie ma dwóch takich samych kapliczek - nie „produkuje” się ich masowo jak gipsowe odlewy), przez kulturę, tradycję, osobiste doświadczenia, a kończąc na gotowości osoby patrzącej na kapliczkę do przeżycia wewnętrznej przemiany.

Pani Terasa była uprzejma odpowiedzieć na kilka moich pytań.
Na czym polega projekt „Kapliczka Polska” ?
- Najogólniej ideą projektu jest kontynuowanie tradycji kapliczki polskiej i wartości z nią związanych - duchowych, artystycznych, historycznych.

Kto go realizuje?
- Zaczęliśmy projekt grupą znajomych. Obecnie z powodów ograniczeń czasowych odpowiadam za jego realizację ja, korzystając z pomocy mojej rodziny: męża i dzieci. Dzieci pomagają mi fizycznie w przygotowaniu i organizowaniu wystaw, a mąż udziela wsparcia w pomysłach, ideach i wizjach.

Jak długo trwa projekt?
- Ponad dwa lata.

Co skłoniło Panią i Pani znajomych do rozpoczęcia działań na rzecz "promocji" kapliczki polskiej?
- Inspiracja wyszła od mojego męża, który uważa, że kapliczka powinna być w każdym polskim domu, bo zawsze tak było i nie powinno się o tym zapominać. Wszyscy jesteśmy przekonani, że to piękna, głęboka i mądra polska tradycja i warto zrobić wszystko, aby nie zanikła. Również uznaliśmy, że obecnie powstające kapliczki nie dorównują urodą tym z przeszłości i warto to zmienić.

Na stronie internetowej promującej ruch kapliczkowy opisana jest oferta "kapliczek drewnianych przez artystów ręcznie wykonanych". Państwa mottem są słowa: "Świat, w którym żyjemy, potrzebuje piękna, aby nie pogrążyć się w rozpaczy”.
- Piękno podobnie jak prawda, budzi radość w ludzkich sercach i jest cennym owocem, który trwa mimo upływu czasu, tworzy więź między pokoleniami i łączy je w jednomyślnym podziwie!" Są to słowa Papieża Jana Pawła II z listu do artystów, które tak pięknie wyrażają to, co sami czujemy. „Kapliczki drewniane przez artystów ręcznie wykonane” oznacza, że każda z kapliczek powstaje jako odrębne dzieło na styku wizji twórcy z materiałem - drewnem.

Czy kapliczki z kolekcji „Kapliczki polskiej” odwołują się do jakiegoś jednego, charakterystycznego stylu kapliczek polskich czy sięgają „ogólnej" idei potrzeby zaznaczenia obecności Boga w codzienności, idei , zgodnie z którą "bez Boga ani do proga"?
- Kapliczki te nawiązują do różnych motywów regionalnych i odwzorowują różne tendencje. Poszukujemy też pomysłów na współczesne kapliczki. Jednym z ostatnich „eksperymentów”; jest kapliczka „Frasobliwy siedzący na przystanku autobusowym”, czyli we współczesnej scenerii wielkiego miasta.

Czy można zamówić taką zwyczajną kapliczkę z „ulubionym” świętym?
- Można, chociaż może to trochę potrwać, zanim powstanie taka kapliczka. Kapliczki najlepiej kupować bezpośrednio na wystawach, organizujemy je przy parafiach, na razie w okolicach Warszawy. A obecnie przygotowujemy stałą ekspozycję w Raszynie k. Warszawy, przy Kościele p.w. św. Szczepana. Powinna działać od grudnia. Kapliczki można również oglądać na stronie internetowej http://www.kapliczka-polska.lap.pl/ (Strona nie zawiera jednak aktualnej oferty kapliczkowej,) która nie jest typowo rozumianą ofertą jest raczej bazą „motywów” możliwych do zamówienia.

Czy przed Państwa domem stoi kapliczka?
- Nasza Kapliczka stoi na balkonie na XVI piętrze. Jest to duża słupowa kapliczka ok. 1,70 m wysokości z Chrystusem Frasobliwym.

Czy do ruchu można się włączyć przez ustawienie kapliczki, która nie była zakupiona u Państwa?
- Do „ruchu kapliczkowego” włącza się według nas każdy, kto myśli podobnie i stawiając kapliczkę zaświadcza o „polskiej duchowości" i przywiązaniu do tradycji. „Ruch kapliczkowy” jest pojęciem wiążącym się z tworzeniem pewnej „mody” na piękne kapliczki i rozumiemy je szerzej. Do tego ruchu, według nas, włącza się również ten, kto propaguje, upowszechnia tę ideę.

Czy można już mówić o jakiś „owocach ruchu kapliczkowego”?
- Bezpośrednim efektem naszych działań są stojące przy domach kapliczki oraz te umieszczane w mieszkaniach - bo takie też posiadamy w naszej kolekcji - by przekonywać, że zawsze jest miejsce na małą Świątynię Boga nawet w najmniejszej i ograniczonej przestrzeni. Nasze marzenia i podejmowane działania w ogóle dotyczą prywatnych, domowych kapliczek, bo to leży w naszych możliwościach.

Dziękuję za rozmowę.