Rom - persona non grata na Starym Kontynencie

Grudzień 2011 r. 16-letnia włoszka mieszkająca w Turynie wraz ze swoim osiem lat starszym chłopakiem postanowiła stracić dziewictwo. Dziewczyna wracając do domu ze swojej inicjacji seksualnej, została zauważona przez brata. Jej zakrwawione spodnie mówiły za nią wszystko a ze strachu przed reakcją rodziców (wcześniej im obiecywała, że zachowa dziewictwo aż do ślubu) skłamała, że została zgwałcona przez dwóch Romów.

Wieść o tym szybko się rozeszła wśród ich sąsiadów i zbulwersowała do tego stopnia, iż postanowili wziąć odwet na społeczności cygańskiej. Grupa około 50 osób pojawiła się w romskim obozie oraz ostrzegła by kobiety i dzieci opuściły jego teren. Po chwili podpalili słabej konstrukcji budynki mieszkalne, samochody oraz przyczepy campingowe.

Szybka interwencja straży pożarnej nie zdołała uratować dobytku Romów ale dzięki temu nikt w tym ataku nie ucierpiał. W wyniku policyjnego śledztwa, domniemana ofiara gwałtu przyznała się do oszustwa a społeczność romska już zapowiedziała odwet na swoich włoskich sąsiadach.

Powyższy przykład pokazuje jak głęboko zakorzenione w europejczykach są stereotypy na temat Romów. Z powodu mieszkania z dala od centrów miast i wychowywania swoich dzieci wśród własnej społeczności, wokół Cygan wyrosło wiele mitów. Niestety, większość z nich nie pokrywa się z rzeczywistością i przedstawia Romów jako "najsłabsze ogniwo" populacji.

Według różnych szacunków, na całym świecie obecnie żyje od 2 do 12 milionów Cyganów a zdecydowana większość w krajach starego kontynentu. Przypadki dyskryminacji Romów mają miejsce zarówno w państwach Unii Europejskiej jak i w tych spoza wspólnoty. Ale najwięcej kontrowersji budzą przypadku społecznego wykluczenia Cyganów w takich krajach Francja i Włochy, po których większość z nas spodziewa się przestrzegania praw człowieka.

Nie lepiej jest nad Wisłą - bardzo duży procent niepełnosprawnych intelektualnie romskich dzieci nie może uczęszczać do zwykłych polskich szkół, mimo że ich upośledzenie nie jest tak poważne.

Już w publicznych szkołach Cygańscy uczniowie są utwierdzani w przekonaniu o swojej "inności". Praktyka tworzenia dla nich specjalnych klas i oddzielnego programu nauczania jest codziennością na Węgrzech, Rumunii czy Bułgarii. W tym ostatnim państwie obrońcy praw człowieka wskazywali na problem instytucji tzw. "szkół dla trudnej młodzieży" - Romowie stanowią w nich zdecydowaną większość a kadra nauczycielska nie stara się nawet realizować i tak niedostosowanego do nich programu nauczania.

Bułgarski Komitet Helsiński alarmował również o przypadkach znęcania psychicznego w takich placówkach. Organizacja Lekarze bez granic przy okazji szacuje że, umieralności niemowląt wśród dzieci romskich jest sześć razy większa niż w pozostałej części ludności bułgarskiej. Natomiast u naszych południowych sąsiadów, dzieci romskiego pochodzenia przebywające w ośrodkach wychowawczych nie mają szans na adopcję przez czeską parę.

Romowie bardzo często są oskarżani o prowadzenie przestępczego trybu życia i utrzymywania się ze skradzionych łupów. Wyprodukowany przez BBC film dokumentalny "Mali złodzieje" przedstawił kulisy złodziejskiego procederu, w wyniku którego jedni Cyganie wzbogacali się kosztem słabszych rodaków. Pochodzący z Rumunii dokumentalista Liviu Tipurita odkrył, że Romskie dzieci są szkolone przez świetnie zorganizowaną mafię by dokonywały kradzieży w wielu europejskich miastach. Kosztowności zdobyte przez najmłodszych trafiają w całości do szefów gangu, pławiących się w luksusach.

Natomiast "mali złodzieje" z Madrytu czy Mediolanu nie mogą liczyć na żadną pomoc - nawet rodziny, która również znajduje się w sidłach cygańskiej mafii. Takie historie na temat społeczności Romskiej przekładają się na nastroje europejczyków - aż 44 proc. Czechów boi się zagrożenia ze strony Cyganów. To właśnie wśród naszych południowych sąsiadów Romowie są narodowością budzącą największą wrogość. Ich wzajemne stosunki uległy jeszcze pogorszeniu, po serii ataków Romów na północy kraju.

Zachodnia Europa również nie daje dobrego przykładu innym krajom na starym kontynencie, gdzie dyskryminująca Cyganów jest na porządku dziennym. W 2010 r. rząd francuski rozpoczął akcję likwidacji romskich obozów oraz deportacji ich mieszkańców do Rumunii i Bułgarii. Pomimo ostrej krytyki ze strony unijnych polityków, w ramach tej operacji rząd francuski zlikwidowano co najmniej 50 nielegalnych obozów oraz wydalono znad Sekwany ponad 1200 Cyganów. W sąsiednich Włoszech choć do podobnych przedsięwzięć nie podejmowano, to społeczna niechęć do Romów również jest budzi spory niepokój.

-, co zazwyczaj było poprzedzane kryminalnym incydentem z udziałem Romów. Natomiast według brytyjskich mediów, Cyganie są częściej ofiarami dyskryminacji niż jakakolwiek inna mniejszość w Zjednoczonym Królestwie. Spore kontrowersje wzbudziła likwidacja romskiego obozowiska Dale Farm w pobliżu Basildon w hrabstwie Essex. "Nie etnicznym czystkom!" - takie hasło pojawiło się na barykadzie stworzonej przez mieszkańców koczowiska, mająca zatrzymać policję i komorników.

Zdaniem Amnesty International działania instytucji unijnych na rzecz zwalczania dyskryminacji Romów póki co nie przynosi zamierzonych efektów. Nawet uruchomienie Europejskiej Platformy na rzecz Włączenia Romów (ERRC) nie znacznie wpłynęło według AI na proces integracji społeczności romskiej z pozostałymi narodami starego kontynentu. Ale trudno się nie zgodzić z poglądem, że marginalizacja Cyganów jest codziennością w wielu europejskich krajach. Głęboko zakorzenione stereotypy nierzadko okazują się silniejsze od ludzkiej solidarności i zapisami konwencji praw człowieka. Miejmy nadzieję, że kolejne pokolenia mieszkańców starego kontynentu nie będą wyrastały w atmosferze animozji w stosunku do społeczności romskiej.

Dla zainteresowanych tematem:
Oficjalna strona Europejskiej Platformy na rzecz Włączenia Romów
Raport Amnesty International nt. sytuacji romskich dzieci w czeskich szkołach (po angielski)
Romowie są wciąż dyskryminowani, Polska The Times