Na początek warto wyjaśnić co to w ogóle jest mistyfikacja. Słowo to pochodzi od francuskiego mystification - celowe wprowadzanie w błąd, udawanie kogoś innego, tworzenie pozorów lub aranżowanie fałszywych instytucji, sytuacji (Wikipedia). Czym jednak mistyfikacja różni się od kłamstwa? Prawdopodobnie tym, że zjawisko mistyfikacji jest głównie stosowne w odniesieniu do medialnych lub naukowych prowokacji mających na celu wprowadzenie szarego obywatela w błąd. Poniżej przedstawiam kilka głośnych przypadków mistyfikacji:
Każdy z nas słyszał o tajemniczych piktogramach pojawiających się w różnych częściach świata. Przybierają nieraz nieprawdopodobne kształty i na pierwszy rzut oka nie mogą być dziełem człowieka. Jednak mało kto wie, że kręgi w zbożu zaczęły się pojawiać na obszarze Anglii i stawały się coraz bardziej złożone. To kosmici czy ludzie stawali się coraz mądrzejsi?
Najprawdopodobniej to drugie. Wszystko zawdzięczamy dwóm, wówczas młodym studentom - Dougowi Bowerowi i Dave'owi Chorley'owi. Przyznali oni w 10 lat po tzn. "brytyjskiej epidemii", że większość powstałych w tym czasie tajemniczych wzorów na polach nieświadomych rolników jest ich dziełem. Pierwszy z nich stworzyli dla zabawy, a kolejne powstawały po ogromnym rozgłosie medialnym i zainteresowaniu społeczeństwa. Pierwsze piktogramy były bardzo prymitywne, z czasem jednak Bower i Chorley tworzyli coraz bardziej skomplikowane kształty. Nieważne jednak czy powstaje piktogram o kilku czy kilkuset mniejszych kręgach, i tak każdy tworzony jest tak samo, za pomocą bardzo prostych narzędzi takich jak deska i sznurki.
Istnieje nawet wyspecjalizowana firma Circle Makers zajmująca się tworzeniem kręgów zbożowych na zamówienie. Jednak miłośnicy UFO uważają, że wiele kręgów nie jest dziełem człowieka. A może kolejnych studentów?
Reportaż telewizyjny z 1991 r. z "kosmicznej" mistyfikacji
Ostatnio przedstawiono badania mające wskazywać na znalezienie brakującego ogniwa ewolucji - ma nim być mały lemur. Jednak prawie 100 lat temu dokonano podobnego odkrycia, które okazało się największym oszustwem naukowym w dziejach.
W 1912 r. Charles Dawson przedstawił czaszkę nieznanego wcześniej hominida mającego być brakującym ogniwem ewolucji pomiędzy człowiekiem a małpą. Wg ówczesnej nauki miało to potwierdzać to, że te dwa gatunki ma łączyć wspólna czaszka i żuchwa. To okrycie zaskoczyło cały naukowy świat jednak wielu uczonych podchodziło do niego z rezerwą. Z perspektywy nowych odkryć to z Piltdown zdawało się być coraz mniej wiarygodne. Ostatecznie mistyfikację zdemaskowało londyńskie muzeum historii naturalnej w 1953 r.
Istotnie, wyniki szczegółowych badań przeprowadzonych po odkryciu oszustwa wykazały, że
czaszka jest złożona z fragmentu czaszki człowieka z okresu średniowiecza a żuchwa należała do orangutana z Borneo. Ale problem polega na tym, że wszystko zostało specjalnie złożone w jedną całość by stworzyć ważenie, że czaszka jest prawdziwa. Nie wiadomo dokładnie czy Charles Dawson specjalnie spreparował dowód. Wszystko wskazuje na to, że został "wkręcony" przez swoich kolegów, którzy podłożyli mu tę niezwykłą czaszkę.
Kto z troszeczkę starszego pokolenia nie zna utworu Girl You Know, It's True? Jego autorem był zespół "Milli Vanilli" a raczej tylko jego twarzą.
Debiutancka płyta niemieckiego zespołu Milli Vanilli, i znajdujący się na niej singiel Girl You Know, It's True, osiągnęła międzynarodowy sukces co stało się podstawą do uhonorowania grupy nagrodą Grammy w kategorii najlepszy młody artysta w 1990 r. To jedyny zespół w historii, któremu odebrano wcześniej przyznaną nagrodę amerykańskiego przemysłu muzycznego. Stało się tak ponieważ manager i twórca zespołu przyznał, że jego wokaliści Fabrice "Fab" Morvan i Robert "Rob" Pilatus nie uczestniczyli w nagraniu utworów w studiu tylko wystąpili w teledysku. Prawdziwymi głosami zespołu byli John Davis i Brad Howell. Po ujawnieniu prawdy, w środowisku muzyki rozrywkowej wybuchł skandal. To jeden z przypadków największych mistyfikacji w muzyce. Rob Pilatus, po odebraniu mu wszystkiego popełnił samobójstwo w 1998 r.
De Grote Donorshow
1 czerwca 2007 r. wyemitowano w holenderskiej telewizji BNN program typu reality show, którego fabuła wstrząsnęła nie tylko światem mediów. 37-letnia śmiertelnie chora kobieta miała zdecydować komu z trzech oczekujących na przeszczep osób oddać po śmierci swoją nerkę. Widzowie za pomocą SMS-ów mieli podjąć decyzję, która z osób oczekujących na przeszczep najbardziej potrzebuje nowego organu. Mało prawdopodobne aby było prawdziwe? Macie rację.
W chwili gdy na oczach całej Europy i nie tylko, śmiertelnie chora kobieta miała zdecydować komu oddać swoją nerkę, przerywa jej prezenter i mówi, że zapomniał powiedzieć o jednej rzeczy. 37-letnia umierająca okazała się wynajętą aktorką i wcale nie zamierzała oddać nikomu swojej w rzeczywistości zdrowej nerki. Jednak trójka oczekujących na decyzję osób naprawdę jest poważnie chora i potrzebuje transplantacji. Dlaczego więc telewizja zdecydowała się na tak wielkie oszustwo?
Założyciel BNN, Bart de Graaff zmarł w 2002 czekając na przeszczep nerki. Przed emisją reality show sytuacja holenderskiej transplantologi była tragiczna. Szefostwo stacji zdecydowało się na prowokację by pokazać, że po naszej śmierci ciało nie będzie nam już potrzebne a może uratować życie innych. Sam fakt możliwości emisji takiego programu wzbudził wielkie kontrowersje w całej Europie. Uznano, że telewizja posunęła się za daleko. A co by było gdyby faktycznie widzowie podjęli decyzję o życiu lub śmierci umierających czekających na przeszczep?
Cały program do obejrzenia w internecie
Ostatni w tym artykule przykład głośnej mistyfikacji, która dobitnie pokazuje jak łatwo jest manipulować społeczeństwem. Český sen to nazwa fikcyjnego supermarketu, w którym miały być bardzo atrakcyjne oferty. Przed uroczystym otwarciem sklepu, w maju 2003 r., przeprowadzono bardzo intensywną kampanię reklamową we wszystkich mediach. Hasła na bilbordach były niezwykłe, można było przeczytać na nich np. Nie przychodź!, Nie kupuj! To i tak nie zniechęciło potencjalnych klientów, którzy przeszli kilkaset metrów polną drogą aby dostać się na otwarcie. Jednak to co zostali na miejscu bardzo ich zdziwiło.
Widoczna z daleka ściana sklepu okazała się tylko rusztowaniem, na którym zawieszony był wielki billboard z logiem sklepu. Atrapa, jak i cała kampania reklamowa, okazała się wielką mistyfikacją, która posłużyła do nakręcenia filmu dokumentalnego Czeski Sen. Wiele osób,
które przyszły na puste pole pod atrapę sklepu zrozumiała przesłanie organizatorów całej akcji - ludzie dla zysku i autokonsumpcjonizmu są w stanie zrobić bardzo wiele. Ale znalazły się też przypadki domagania się od twórców Czeskiego Snu wysokich odszkodowań za wprowadzenie z błąd.
Po przeczytaniu tego artykułu warto się zastanowić ile ze znanych nam informacji jest po prostu zwykłą manipulacją...
Bohaterka Senatorium Miłości tańczy 3
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
