Wulkan Świętej Anny. Czy Polsce grożą silne trzęsienia ziemi?

Peregrynacja do Świętej Anny
Późną wiosną 2012 roku, zupełnie przypadkowo, trafiłem na Górę Świętej Anny. Kojarzyła mi się z III powstaniem śląskim, zawieruchą związaną z budową autostrady. Udało mi się zobaczyć rozmach niemieckiego amfiteatru z 1938 roku, zasypane sztolnie z okresu II wojny światowej. Na szczycie, z daleka widoczne jest Sanktuarium Świętej Anny - to miejsce znaczące dla wiernych nie tylko Opolszczyzny.

Czasy tworzenia się kontynentów
Nie spodziewałem się poznać daleko dłuższej historii tego miejsca. Właściwym byłoby użycie słów: dalekiej prehistorii.
Niebawem dowiedziałem się, że Góra Świętej Anny to nic innego tylko wulkaniczny stożek. Wulkan był tu aktywny jeszcze... 27 milionów lat temu. To bardzo dawno temu. Ale licząc inaczej, w skali dziejów Ziemi - ten okres przestaje być już tak bardzo odległy. Tym bardziej, gdy dodatkowo uświadomimy sobie, że kształtowanie się naszego globu nie jest procesem zamkniętym. Oglądając resztki wulkanicznego stożka i zapadliska krateru (zrównanych później przez lodowce epok glacjalnych, późniejsze procesy erozyjne i wreszcie przez ludzką działalność) myślałem o styczniowym trzęsieniu ziemi, które nawiedziło spokojną sejsmicznie Wielkopolskę. 7 stycznia 2012 r. o godzinie 16.47 ziemia zatrzęsła się w Żerkowie. Do trzęsienia doszło na głębokości 10 kilometrów, 54 kilometry na północny wschód od Kalisza i 15 kilometrów na północ od Jarocina.

Czy Polska rzeczywiście jest obszarem bezpiecznym pod względem sejsmicznym?
Najpierw trzeba sobie uzmysłowić, że przysłowiowa trwałość płyt kontynentalnych to w rzeczywistości materia dość krucha. Dodatkowo, ich popękane skorupy nie są jednorodnej budowy. Dlatego też styczniowe trzęsienie ziemi (o którym wyżej) nie jest w Polsce czymś wyjątkowym. Zdarzały się nie tak dawno trzęsienia wywołujące panikę na Podhalu, zmuszając władze do ewakuacji ludności. Gdy zacząłem poszukiwać wiadomości na ten temat, okazało się, że Polska jest najbardziej niestabilnym sejsmicznie krajem w regionie. A liczba trzęsień ziemi jest ogromna. Choć generalnie nie są szkodliwe i groźne, to świadczą o niestabilności sejsmicznej. Badania wykonane w ostatnich latach wskazują, że może to wynikać z ukrytych głęboko pod ziemią pozostałości łańcuchów górskich.

Trochę zadziwiają w tym kontekście oświadczenia, że Polska jest regionem sejsmicznie bezpiecznym i stabilnym. Walące się budynki opisywał Długosz. Ale zna je też historia XVIII i XIX wieku. W Wielkopolsce zarysowały się tylko ściany - co nie oznacza, że stabilność konstrukcji nie uległa rozchwianiu.

źródła:
Przewodnik geologiczny po Górze Świętej Anny i okolicy, Robert Niedźwiedzki i Marek Zarankiewicz
Prosta Teoria tektoniki płyt i ruchy litosfery
Zbigniew Zwoliński - Trzęsienia ziemi w Polsce, Instytut Paleogeografii i Geoekologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań
Paweł Wijacz - "Czy grozi nam trzęsienie ziemi"