Zbąszyńskie gimnazjalistki "Śladami Preludium Zagłady"

W ramach X edycji wieloletniego projektu „Pamięć dla przyszłości”, uczennice zbąszyńskiego gimnazjum: Aleksandra Szarłata, Natalia Pruszkowska, Joanna Szelzchen, Sandra Szafrańska, Daria Krop, Maja Białas wzięły udział w grze miejskiej „Śladami Preludium Zagłady”.

Celem projektu jest zwrócenie uwagi na żydowskie dziedzictwo w miastach i miasteczkach oraz zachęcenie szkół do twórczego wykorzystania historii miejscowej społeczności żydowskiej, a w działaniach lokalnych zachowanie pamięci wydarzeń z 1938 roku, kiedy to z hitlerowskich Niemiec wyrzucono do Polski tysiące Żydów.

Znaczna ich część znalazła schronienie na terenie Zbąszynia i okolic. Gra miejska dała uczniom możliwość poznania najważniejszych miejsc związanych z tym tragicznym wydarzeniem. Kolejne zadania młodzież wykonywała na: byłej granicy polsko - niemieckiej, w okolicach dworca kolejowego poznawała miejsca i historię deportowanych osób, odwiedziła miejsce dawnego młyna braci Grzybowskich, budynek dawnego miejskiego Gimnazjum, synagogi, strzelnicy i „ćwiczeni”.

Czytaj więcej ------->

W miejscach tych w latach 1938 - 1939 przebywało łącznie kilka tysięcy osób pochodzenia żydowskiego. W czytelni szkolnej odbyła się projekcja filmu „Do zobaczenia za rok w Jerozolimie” oraz rozmowa z jego autorem panem Wojciechem Olejniczakiem. Na zakończenie odbyło się bardzo ciekawe spotkanie z regionalistą Zenonem Matuszewskim, który młodzieży przedstawił ciekawo historie związaną z 1938 r. Młodzież obejrzała ciekawe zdjęcia, mapy z tego okresu.

Dzięki realizacji szkolnego projektu młodzież poznała historię swojego miasteczka
„W październiku 1938 roku na granicy polsko - niemieckiej w Zbąszyniu znaleźli schronienie Żydzi deportowani z Rzeszy Niemieckiej. Akcja ta określana jest jako Preludium Zagłady (Holokaustu). Miasto liczące wtedy nieco ponad 5 tys. mieszkańców przyjęło przeszło 6 tys. wypędzonych ludzi, organizując tzw. „noclegownie” między innymi w dawnych koszarach wojskowych, w holu dworcowym, w młynie braci Grzybowskich, w „Ćwiczni” (sala gimnastyczna), w dawnej strzelnicy (obecnie dom kultury), w mieszkaniach prywatnych.

Zbąszyniacy starali się stworzyć wygnańcom zręby normalnego życia. Wobec wielkiej fali i radykalizacji antysemityzmu w ówczesnej Polsce jak pisze prof. J. Tomaszewski „Honor społeczeństwa polskiego ratowali mieszkańcy Zbąszynia.” Ludzie ci przebywali w mieście kilka miesięcy, a ostatni Żydzi wyjechali z miasta tuż przed wybuchem II wojny światowej. Stworzyli oni tu swoją małą społeczność organizując szkoły: talmudyczną, śpiewaczą, kursy języka jidisz i polskiego, bibliotekę, teatr, niezależną pocztę, prowadząc kursy haftu, cukiernicze, piekarskie i krawieckie. O dobrych relacjach między obu społecznościami w trakcie wielomiesięcznego pobytu Żydów świadczy fakt rozegrania meczu piłki nożnej ich klubu z miejscowym Klubem Sportowym „Obra”.

Czytaj więcej ------->
Społeczność żydowska pozostawiła w Zbąszyniu znaczący, choć zapomniany ślad w życiu mieszkańców i historii miasta. Deportacja Żydów do Zbąszynia ma też bezpośredni związek z przeprowadzeniem na terenie III Rzeszy „Kryształowej Nocy” (9/10 listopada 1938 r.). Herschel Grynszpan, którego rodzice i rodzeństwo zostali wygnani z Hanoweru, przepędzeni na piechotę przez granicę, a następnie znaleźli się w Zbąszyniu, zamierzał przeprowadzonym zamachem na dyplomatę niemieckiego von Ratha (7 listopada 1938 r.), zwrócić uwagę świata na dramatyczną sytuację Żydów w Niemczech. Dokonany zamach miał tragiczne następstwa dla Żydów w postaci „Nocy kryształowej”, a potem Holokaustu.

W projekcie wykorzystano również opracowanie J. Tomaszewskiego „Preludium zagłady. Wygnanie polskich Żydów z Niemiec w 1938 r.”, PWN, Warszawa 1998. Po powrocie do szkoły opracowano dokumentacje filmową i fotograficzną, przygotowano na I piętrze szkoły wystawę plakatów.
Autorzy projektu zapraszają do obejrzenia wystawy mieszkańców Zbąszynia i wszystkich zainteresowanych. „Wielka historia” małej społeczności lokalnej jest świadectwem jej niezwykłej odwagi, poświęcenia i otwartości na drugiego człowieka.

Młodzież pracująca pod opieką nauczycieli historii mgr Jerzego Sikucińskiego i mgr Łukasza Pawłowskiego przygotowuje się do Ogólnopolskiego Konkursu "Poszukiwanie, upamiętnianie śladów obecności Żydów w przestrzeni lokalnej", któremu patronuje Stowarzyszenie „Dzieci Holokaustu” w Polsce, Muzeum Historii Żydów Polskich, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.

Tekst - Dyrektor zbąszyńskiego gimazjum - mgr Maria Leśnik