Znasz-li te zwyczaje, tradycje, obrzędy? (recenzja)

Urszula Janicka - Krzywda to, jak informuje w notce wydawniczej krakowskie Wydawnictwo WAM, doktor nauk humanistycznych, etnografka, folklorystka, członek Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Wiele jej wcześniejszych rozpraw naukowych i badawczych było poświęconych kulturze ludowej Karpat, ze szczególnym uwzględnieniem kultury duchowej. Echa naukowych zainteresowań Janickiej - Krzywdy odnaleźć można w książce "Zwyczaje, tradycje, obrzędy", której pierwsze wydanie trafiło niedawno do księgarń.

Rzeczona książka to trzystustronicowy zbiór artykułów i esejów opowiadających o polskiej tradycji kulturowej ze szczególnym uwzględnieniem zwyczajów, obyczajów, tradycji i obrzędów spotykanych na terenie naszego kraju w różnym okresie jego dziejów i w określonym regionie. Autorka z dużym znawstwem tematu opisuje te elementy życia duchowego Polaków odwołując się do chrześcijańskich korzeni poszczególnych zwyczajów czy tradycji. Jednocześnie robi to w sposób popularnonaukowy, a zatem przystępny dla każdego czytelnika, bez względu na jego wiek i poziom wykształcenia - niektóre z jej opowieści (np. o rosie) można z powodzeniem czytać małym dzieciom jako wielce kształcącą i interesującą baśń. Wszelkie informacje podawane przez Urszulę Janicką - Krzywdę poparte są tekstami źródłowymi, których wykaz (dla szczególnie zainteresowanych tematem) podany jest na końcu książki.

Ale i ci bez specjalnego zacięcia etnograficznego znajdą w "Zwyczajach, tradycjach, obrzędach" mnóstwo zajmujących historii wyjaśniających, skąd biorą się pewne zachowania ludzi (ot choćby obrywanie gałązek drzewek, którymi przystrajane są ołtarze w procesji Bożego Ciała) i przesądy aktualne do dziś (np. nieodmawianie zostania rodzicem chrzestnym dziecka). Prezentowane przez autorkę tradycje nie dotyczą bynajmniej spraw związanych z religijnym aspektem życia człowieka, ale także tych, które towarzyszą mu w codziennym bycie i pracy; dotyczą na przykład narodzin, wesela, umierania, wypasu owiec, pracy w polu i gospodarstwie. Interesujące są te fragmenty książki, w których Urszula Janicka - Krzywda przedstawia więzi ludzi z przyrodą przejawiających się w wierze w nadprzyrodzone możliwości określonych zjawisk atmosferycznych (burz, wiatr), żywiołów (ogień, woda), roślin (lipa, jodła, jabłoń) i wszechświata (słońce, księżyc, gwiazdy). Ciekawie wyjaśnia autorka symbolikę przedmiotów, którymi posługuje się człowiek (np. świeca, pierścień) i obiektów topograficznych, takich jak kapliczki i krzyże przydrożne oraz cmentarne rośliny. Tych elementów kultury duchowej przedstawianych przez autorkę jest bardzo dużo i nie sposób ich wszystkich wymienić w jednej recenzji. Warto je poznać osobiście sięgając po omawianą książkę, bo jej zawartość merytoryczna jest imponująca.

Jedynym mankamentem "Zwyczajów, tradycji, obrzędów" Urszuli Janickiej - Krzywdy jest to, że autorka powtarza dwu - a nawet trzykrotnie pewne informacje (na przykład dotyczące Bożego Ciała, "Chodzenia z Dorotą" czy podłaźników) w różnych rozdziałach, co wywołuje złudzenie czytelniczego deja vu. Do poprawienia w kolejnym wydaniu są też nieliczne błędy językowe i graficzne.

Urszula Janicka - Krzywda, Zwyczaje, tradycje, obrzędy
Wydawnictwo WAM
Kraków 2013