O „Podróżniczkach. W gorsecie i krynolinie przez dzikie ostępy”

Wiek XIX był czasem szczególnej aktywności podróżniczej – okresem penetrowania krain egzotycznych, wypraw Europejczyków do Afryki, Azji, Australii, Ameryki. Nowa książka holenderskiego reportera, Wolfa KielichaPodróżniczki. W gorsecie i krynolinie przez dzikie ostępy burzy powszechne przekonanie, iż zdobywcami nowych przestrzeni byli tylko mężczyźni. Przynosi interesującą opowieść o kobietach, które sprzeniewierzyły się ograniczeniom społeczno-kulturowym, wtłaczającym je w ściany domowych ognisk. W interesujący sposób, ze swadą i humorem objawia często nieznane zdarzenia, które uzupełniają obraz epoki przełomowej w kwestii podróżnictwa i emancypacji kobiet.

Wprowadzeniem w świat podróżniczych eskapad dzielnych kobiet jest zarys konserwatywnych uwarunkowań życia w pruderyjnej epoce wiktoriańskiej oraz ich konsekwencji, bezwzględnie negatywnych nie tylko dla zniewolonych kobiet. Przetrzymywanie kobiet pod kloszem „anielskości” doprowadzało do absurdalnego życia w świecie pozorów i nieporozumień. Dla autora książki decyzje podróżnicze jego bohaterek stanowią symboliczny przejaw przełamania stereotypów, walki o równouprawnienie oraz wyraz ich pragnienia wolności.

W związku z tym, że podróże wymagają od kobiet sprostania trudom nieporównanie większym niż przeszkody, jakie mają do pokonania mężczyźni, Wolf Kielich z uznaniem pisze o ich osiągnięciach i determinacji. Przedstawienie różnic między okolicznościami podróżowania kobiet i mężczyzn w XIX w. należy do szczególnie interesujących ustępów. Zestawienie możliwości i motywacji pozwala wyciągnąć wnioski uniwersalne, dotyczące priorytetów świata kobiet i świata mężczyzn w wybranej epoce. Autor wprawdzie przestrzega przed generalizowaniem i interpretacjami, sam konsekwentnie żadnego podsumowania nie podsuwa, jednak wnioski nasuwają się mimowolnie.

Celem opowieści Podróżniczki jest ukazanie jednostkowych doświadczeń wybranych piętnastu postaci, najczęściej wdów lub bogato uposażonych panien. Każdy rozdział ma być osobną historią, odsłaniająca odkrycia kobiet, zaproszeniem w realia egzotycznych światów, poza przestrzeń cywilizacyjną, która utrzymuje kobiety w klatkach domowych obowiązków. Poszczególne rozdziały przenoszą czytelnika poza świat cywilizacji, ale jednocześnie poszerzają jej horyzonty. Doświadczenia bohaterek miały przecież swój znaczny wkład w rozwój wielu nauk, przede wszystkim przyrodniczych, antropologicznych i geograficznych.

Lady Hester Stanhope, Alexandrine Tinne, Ida Pfeiffer, Isabella Bird-Bishop, Marianne North, Mary Kingsley, Daisy Bates, Alexandra David Néel oraz inne odważne damy zdumiewają swoimi dokonaniami, które nawet dla współczesnych ich potomkiń wydawać się mogą niewiarygodne. Ich historie uwzględniające przedstawienie tak przygód, jak i przeżyć czyta się jak pasjonujące rozdziały powieści, tym bardziej zajmujące, że oparte na faktach. Nie brakuje epizodów mrożących krew w żyłach oraz zabawnych nieporozumień. Relacje z dziewiętnastowiecznych eskapad są wzbogacone o niemało zapisów, notatek podróżniczek, dzięki czemu opowieść zyskuje na wiarygodności. Poznanie losów podróżniczych bohaterek książki daje niewątpliwie doskonały wgląd w obraz świata, w jakim żyły, w problemy, które ów świat gnębiły. Podróż ich śladem na kartach książki to interesujące doświadczenie.

Wolf Kielich, Podróżniczki. W gorsecie i krynolinie przez dzikie ostępy, przekład: Małgorzata Diederen-Woźniak, seria: Fortuna i fatum, Warszawa 2013, s. 304.