75 lat temu podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow

Pakt Ribbentrop-Mołotow (nazywany również IV rozbiorem Polski*) składał się z dwóch części: oficjalnej i nieoficjalnej. W pierwszej Niemcy i ZSRR zobowiązały się do powstrzymywania się od wzajemnych działań agresywnych gdyby druga strona "stała się przedmiotem działań wojennych ze strony trzeciego państwa". Druga dotyczyła rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw nadbałtyckich.

Oto jak wyglądało pełne brzmienie obydwu dokumentów:

"1939 sierpień 23, Moskwa

Pakt o nieagresji między Niemcami a ZSRR
Rząd ZSRR i Rząd Niemiecki kierując się pragnieniem utrwalenia sprawy pokoju między ZSRR a Niemcami oraz wychodząc z podstawowych założeń paktu o neutralności, zawartego między ZSRR a Niemcami w kwietniu 1926 r., wyraziły zgodę na następujące porozumienie.
Art. I
Obie umawiające się Strony zobowiązują się do powstrzymania się od wszelkiej przemocy, od wszelkich aktów agresji i wszelkich napaści we wzajemnych stosunkach zarówno oddzielnie, jak i łącznie z innymi państwami.
Art. II
W przypadku gdy jedna z umawiających się Stron stanie się obiektem działań wojennych ze strony państwa trzeciego, druga umawiająca się Strona nie okaże temu państwu poparcia w żadnej formie.
Art. III
Rządy obydwu umawiających się Stron pozostają w przyszlości we wzajemnym kontakcie dla konsultacji w celu wzajemnego informowania się w kwestiach, dotyczących ich wspólnych interesów.
Art. IV
Żadna z umawiających się Stron nie weźmie udziału w jakimkolwiek ugrupowaniu państw, które bezpośrednio lub pośrednio jest skierowane przeciwko drugiej Stronie.
Art. V
W razie powstania sporów lub konfliktów między umawiającymi się Stronami w sprawach tego lub innego rodzaju obie Strony będą rozstrzygać te spory lub konflikty wyłącznie przez przyjazną wymianę poglądów albo w razie potrzeby przez ustanowienie komisji dla uregulowania konfliktu.
Art. VI
Pakt niniejszy zostaje zawarty na lat dziesięć, z tym, że o ile jedna z umawiających się Stron nie wypowie go na rok przed upływem terminu, termin mocy obowiązującej tego paktu uważać się będzie za przedłużony automatycznie na następne pięć lat.
Art. VII
Pakt niniejszy podlega ratyfikacji w możliwie najkrótszym terminie. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych powinna nastąpić w Berlinie. Pakt wchodzi w życie niezwłocznie po jego podpisaniu.

Sporządzony w dwóch oryginałach w języku rosyjskim i niemieckim, w Moskwie, 23 sierpnia 1939 r.

Z upoważnienia Rządu ZSRR W. Mołotow
W imieniu Rządu Rzeszy Niemieckiej J. Ribbentrop

Tajny protokół dodatkowy
1. W wypadku nastąpienia terytorialnych lub politycznych zmian na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie granicę pomiędzy strefami interesów Niemiec i ZSSR. W związku z tym obie strony uznają interesy Litwy w rejonie Wilna.

2. W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSSR będą rozgraniczone mniej więcej wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie odrębnego państwa polskiego i jakie mają być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozważą tę sprawę w drodze przyjaznego porozumienia.

3. Jeżeli idzie o Europę południowo-wschodnią to strona radziecka podkreśla swoje zainteresowanie Besarabią. Ze strony niemieckiej stwierdza się zupełne desinterressement odnośnie tego terytorium.

4. Protokół niniejszy traktowany będzie przez obie strony jako ściśle tajny.

Za rząd Rzeszy Niemieckiej J.J. Ribbentrop
Za rząd ZSSR W. Mołotow"

Rząd Stanów Zjednoczonych już nazajutrz poznał treść tej tajnej umowy, a następnego dnia znali ją dyplomaci brytyjscy, francuzcy i włoscy. Natomiast o tych wzajemnych uzgodnieniach sąsiadów nie wiedział nic rząd Polski.

*Nazwy "IV rozbiór Polski używali już przed wybuchem wojny zarówno dyplomaci radzieccy jak i niemieccy. Np. Karl-Heinrich Bodenschatz - generał Luftwaffe i bliski współpracownik Hermanna Göringa, tak mówił 6 maja 1939 r: "Polacy czują się pewni siebie, bo liczą na poparcie Francji i Anglii i na pomoc materiałową Rosji, ale mylą się. Tak jak Hitler nie uważał za możliwe załatwić sprawy Austrii i Czechosłowacji bez zgody Włoch, tak nie myśli on dziś o tym, by załatwić spór polsko-niemiecki bez Rosji. Były już trzy rozbiory Polski; zobaczycie czwarty!"

W 2008 roku w 70. rocznicę Paktu Ribbentrop-Mołotow Parlament Europejski ustanowił Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, znany też pod nazwą Międzynarodowy Dzień Czarnej Wstążki.