Architektura starożytnego Rzymu

Sceptycy twierdzą, że Rzymianie niewiele osiągnęli w takich dziedzinach jak: muzyka, teatr lub wspomniana architektura. Często mówi się o powieleniu pewnych wzorców od Etrusków oraz Greków. Musimy się zgodzić, że Rzymianie czerpali wiedzę od wymienionych cywilizacji - jednak robili to umiejętnie, a poprzez proces udoskonalania, doszli do perfekcji.

W moim artykule chciałbym położyć nacisk na budowle monumentalne typu: amfiteatry i cyrki. Nie ma nic piękniejszego, jak podziwianie ludzkiej pracy - przecież Rzymianie nie posiadali koparek, wywrotek i innego specjalistycznego sprzętu. Pamiętajmy, że każdy obiekt musiał być postawiony zgodnie z normami budowlanymi - chociaż zdarzały się tragiczne w skutkach wyjątki...

Amfiteatry

Współcześnie słowo "amfiteatr" kojarzy się nam z wielkimi festiwalami muzycznymi na wolnym powietrzu. W starożytności amfiteatr był miejscem, gdzie człowiek walczył z drugim człowiekiem lub zwierzęciem o życie. To właśnie tutaj odbywały się walki gladiatorów. Historia nie wie dokładnie kiedy i gdzie narodziły się zmagania gladiatorów, czasami wspomina się o Etrurii lub Kampanii. Zanim powstały pierwsze amfiteatry, walki odbywały się na forach lub placach miejskich. Największy amfiteatr powstał w Rzymie - jest to słynne Koloseum (amfiteatr Flawiuszów). Mieścił on według szacunków od 45 tysięcy do nawet 87 tysięcy widzów! W razie pożaru obiektu, publiczność mogła ewakuować się w przeciągu 5 minut!

Budowlą zbliżoną konstrukcyjnie do amfiteatru były naumachie, na których organizowano widowiska przedstawiające bitwy morskie. Naumachie posiadały trybuny na planie elipsy lub koła - tak samo jak amfiteatr z tą różnicą, że wypełniano je wodą. Sztuczne bitwy morskie przyciągały tysiące widzów. Sama organizacja inscenizacji pochłaniała ogromne koszty. Widowisko to było popularne także w wiekach późniejszych: XVII, XVIII i XIX wieku - najbardziej znane odbyło się w Rzymie w 1807 roku na cześć Napoleona.

Teatry

Teatr był niemal świętym miejscem dla każdego obywatela antycznego Rzymu. Ze źródeł historycznych wiemy, iż w państwie istniały tysiące teatrów. Początkowo budynki powstawały w stylu greckim i etruskim, dopiero kilka wieków później wytworzył się nowy typ: grecko-rzymski. Teatry posiadały wiele rozwiązań architektonicznych pochodzących z Grecji. Przykłady można mnożyć: istniała oczywiście scena, widownia i budynek sceniczny (skene). Istniało kilka różnic np: teatry w Rzymie budowano na terenie płaskim, orchestra została zmniejszona, a proskenion powiększony. Trzy największe teatry to: Pompejusza, Balbusa i Marcellusa. Ten pierwszy mógł pomieścić w zależności od danych od 11 do 45 tysięcy widzów, a szerokość sceny wynosiła 95 metrów. Teatr Marcellusa był skromniejszy - nie posiadał m.in. świątyni, a jego pojemność szacuje się na ok. 16 tysięcy widzów. Najmniejszy z trzech teatrów na Polu Marsowym to Teatr Balbusa - mogący pomieścić ok. 8 tysięcy widzów. Do naszych czasów najlepiej zachował się teatr w Orange we Francji.

Cyrki

Cyrki są przykładem jednych z najbardziej monumentalnych budowli starożytnego Rzymu. Śmiało możemy stwierdzić, że cyrki były połączeniem stadionu i amfiteatru greckiego. Konstrukcja tego typu obiektu odznaczała się kilkoma ciekawymi elementami np: rów oddzielający arenę o widowni w celach bezpieczeństwa lub centralne umieszczenie słupów. Cyrki wznoszono na planie prostokąta o zaokrąglonym boku. Głównym przeznaczeniem cyrków były: wyścigi konne, wyścigi rydwanów i organizacja sztucznych bitew morskich. Największa budowla tego typu miała 650 metrów - większość zainteresowanych wie, że mam tutaj na myśli słynny Circus Maximus. Według danych mógł on pomieścić nawet 300 tysięcy ludzi! Niestety, do dnia dzisiejszego pozostał jedynie naturalne wzniesienia wokół toru. Cyrki rzymskie powstawały m.in. na terenach: Algierii, Anglii, Bułgarii, Egiptu, Francji, Hiszpanii, Izraela, Jordanii, Libanu, Libii, Niemiec, Portugalii, Serbii, Syrii, Tunezji i Turcji.
Akwedukty

Rzymianie udoskonalili "wynalazek" Asyryjczyków - dzięki geniuszowi Europejczyków udało się zbudować ponad 400 kilometrów akweduktów nad i pod ziemią! Woda z akweduktów (zwłaszcza tych podziemnych) była dosyć czysta, a korzystały z niej głównie łaźnie miejskie i "bogate" domy. Kanały budowano od Afryki po Niemcy.

Drogi

Drogi rzymskie uchodziły za najlepsze w starożytnym świecie. Mistrzowie budownictwa odpowiadali za "stworzenie" ok. 80 tysięcy dróg bitych na przestrzeni kilku wieków! Popularne Vie oplatały cały kraj - dzięki tej sieci armia mogła w krótszym czasie dotrzeć do wyznaczonego punktu, rozwijała się także poczta i handel. Był to prawdziwy skok cywilizacyjny! Warto także wspomnieć o wyśmienitej jakości dróg (kilkuwarstwowa technika budowania dróg). Dla budowniczych problemem nie były góry, ani podmokłe tereny...

Termy

Termy były ważnym miejscem dla każdego przeciętnego mieszkańca Rzymu. To właśnie tutaj "kwitło" życie kulturowe i towarzyskie obywateli. Pamiętajmy, że termy to nie tylko baseny i łaźnie! Budynki posiadały kilkanaście pomieszczeń o różnym przeznaczeniu np: biblioteka, sala gimnastyczna, pokoje gier itp. Najbardziej znane termy: w Pompejach i termy Karakalli w Rzymie.

Wypadki

Budynki w antycznym Rzymie często ulegały zniszczeniu w wyniku pożarów, powodzi i trzęsień ziemi. Zdarzały się także wypadki z powodu "ludzkiej" głupoty i chciwości. Katastrofy budowlane w większej mierze dotyczyły domostw zwykłych obywateli, zwłaszcza tych biednych warstw społecznych. Jeśli mamy na myśli obiekty monumentalne to warto przytoczyć historię zawalenia się jednego z rzymskich teatrów. Fundator budowy chciał wybudować duży teatr - mogący pomieścić ok. 50 tysięcy widzów. Jednak był to człowiek chciwy, oznaczało to, że obiekt zostanie postawiony z fatalnej jakości materiałów. Na otwarcie teatru przybyło 50 tysięcy ludzi, po zajęciu miejsc, budynek runął do wewnątrz, zasypując całą zgromadzoną publikę...

Źródła:

- Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu
- Wikipedia
- Wiedza własna

W przygotowaniu:

- "Świątynie starożytnego Rzymu"