Czerwone Bagno ścieżka edukacyjna w Biebrzańskim Parku Narodowym

W odległości około 4,5 km od leśniczówki Grzędy, na terenie obszaru ochronnego Grzędy w Biebrzańskim Parku Narodowym, na uroczysku o nazwie "Kapliczka" znajduje się początek drewnianej kładki biegnącej na długości blisko kilometra w głąb pięknego lasu i prowadzi do obszernej platformy widokowej położonej na skraju obszaru Ochrony Ścisłej "Czerwone Bagno", do którego wstęp jest wzbroniony.

Uroczysko "Kapliczka"

Uroczysko "Kapliczka" przyjęło swą nazwę od kapliczki, którą mieszkańcy wioski Grzędy zawiesili na wiekowej sośnie jako wotum dziękczynne za dokonywane w okolicy cuda. Dzisiaj uschnięte drzewo nadal stoi jak dawniej na swoim miejscu, tuż przy początku ścieżki edukacyjnej po lewej jej stronie. To okazałe drzewo dziś już bez kapliczki nadal nosi miano "świętej sosny" i nadal góruje nad otoczeniem. Na Uroczysku znajdują się obecnie dwie kapliczki, każda po innej stronie głównej drogi.

Geneza powstania boru bagiennego

Znajdujemy się na terenie zalesionym, zwanym borem bagiennym. Wokół nas sporo młodych drzew iglastych, świerków, sosen - siewek i podrostów, jak się one nazywają w leśnej gwarze. W sposób naturalny następuje tutaj wymiana starych generacji lasu na nowe. Teren jest podmokły. Stąd ścieżka edukacyjna biegnie po drewnianej kładce rozłożonej ponad podmokłym gruntem poszycia. Jesteśmy na bagnie wysokim. Powstało ono w bezodpływowej niecce - zagłębieniu terenu, pokrytym nieprzepuszczalnymi warstwami mineralnymi pozostawionymi w tej okolicy przez cofający się lądolód. Około 12 tysięcy lat temu, na wilgotnych piaskach niecki rozwijały się mszaki tworzące zielone dywany, z biegiem czasu pokrywające się mułem gnijących organizmów i rozwijały się torfy mszyste i turzycowo mszyste, pokryte warstwą wody. W kolejnym etapie procesy torfotwórcze przyspieszyły, warstwa torfu wzrosła do 120, 160 cm. Zadomowiły się tutaj sosny o silnych korzeniach palowych sięgających w głąb bogatszych w minerały poziomów dna niecki. Woda, wypełniająca nieckę z biegiem czasu traciła wszystkie swoje sole mineralne, ze względu na pobieranie ich przez tutejszą roślinność. Wyjałowiona, a w dalszym etapie zakwaszona procesami torfotwórczymi stworzyła sprzyjające warunki rozwoju określonego typu roślinności, charakterystyczne dla torfowiska wysokiego.

Kładka ponad bagnami

Na kładce zabezpieczającej turystów przed bagiennym gruntem rozlokowano kilka punktów widokowych otoczonych barierką ochronną oraz umieszczono pod daszkiem kolejne tablice dydaktyczne opowiadające o miejscu, w którym się znajdujemy. Dowiadujemy się z nich czym jest bór bagienny, jaka jest geneza jego powstawania, jaka roślinność go porasta zarówno w runie jak i na wyższych piętrach.

Sosna pospolita - pinus sylvestris

Sosna w tutejszym borze bagiennym ze względu na skromne warunki siedliskowe, posiada zdecydowanie mniejsze rozmiary niż na terenach otwartych, o większej zasobności w czynniki odżywcze. Często przybiera bardzo fantazyjne kształty, jest skarłowaciała, powykrzywiana. O tym, że rosnące tutaj drzewa są wiekowe świadczyć mogą nie ich rozmiary, lecz porastające ich pnie owocniki huby sosnowej - czyrenia sosnowego Phellinus pini. Wiele sosen w tutejszym borze to ponad stuletnie, stu pięćdziesięcioletnie nawet okazy.

Roślinność charakterystyczna dla bagna wysokiego

Wokół kładki edukacyjnej spotykamy roślinność charakterystyczną dla bagna wysokiego. Prócz sosny dominującej w piętrze górnym, w poszyciu spotykamy takie rośliny jak torfowce ( Sphagnum sp ), wełniankę pochwowatą ( Eriophorum vaginatum ), borówkę bagienną ( Vaccinium uliginosum ), bagno zwyczajne ( Ledum palustre ), modrzewnicę zwyczajną ( Andromeda polifolia) i wiele innych.

Mchy torfowce ( Sphagnum sp. ) nie posiadają korzeni, ani jakikolwiek chwytników przytwierdzających je do podłoża. Tworzą zielone dywany darniowe i kępy, gromadzące wodę w obumarłych komórkach gęsto pokrywających liście i łodyżki. Łodygi mchów torfowców osiągają długość do kilkudziesięciu centymetrów, stopniowo obumierają od spodu, tworząc kolejne warstwy torfu. Od góry nadal jednak rosną i rozwijają kolejne pędy.

Wełnianki pochwowate ( Eriophorum vaginatum ) rosną w kępach przypominających zwyczajną trawę. Należą do rodziny turzycowatych, a ich cechą charakterystyczną są szeroko rozdęte pochwy liściowe na łodygach. Gdy kwitną, pokryte są kłębuszkami przypominającymi biały puch. Bagno w tym okresie przyjmuje odświętny wygląd, jakby pokrywała go kwitnąca bawełna. Biały puch utrzymuje się na szczytach łodyg przez większą część roku i spełnia rolę skrzydełek przenoszących nasiona. Wełnianka kwitnie od marca do maja.

Borówka bagienna ( Vaccinium uliginosum ) zwana jest też borówką błotną, łochynią, pijanicą, durnicą. Jest krzewinką dużo wyższą od czarnej jagody. Jej liście opadają na zimę, są pod spodem szarozielone. Owoce posiadają białym miąższ, są większe niż u borówki czernicy i są pokryte ciemnostalowym nalotem. Nazwa pijanica, lub durnica wywodzi się z przesądu, że posiada właściwości halucynogenne, co jednak nie jest prawdą. Najprawdopodobniej przyczyną takiej opinii były przypadkowe odurzenia, a nawet zatrucia rosnącym w tym samym środowisku bagnem zwyczajnym wydzielającym specyficzne olejki eteryczne, służącym w tradycji ludowej często do odstraszania moli. Borówka bagienna kwitnie w maju i czerwcu, kwiaty różowe. Jej dojrzałe jagody są bardzo smaczne, posiadają wiele witamin, kwasów organicznych i podobne składniki odżywcze jak czarne jagody. Znajdują zastosowanie w medycynie ludowej w postaci surowej, suszu lub dżemu.

Bór wilgotny

Po kilkuset metrach bór bagienny przybiera formę boru wilgotnego, ilość wody wokół kładki gwałtownie wzrasta.

Koniec ścieżki edukacyjnej

W pewnym miejscu drewniana kładka dochodzi do wzniesienia którym w poprzek naszej dotychczasowej drogi biegnie śródleśna ścieżka. Z ustawionych na niej tablic dowiadujemy się, że w tym miejscu znajdowały się dawniej koszone podmokłe łąki. Z biegiem jednak czasu zaprzestano ich pielęgnacji i porosły szuwarem trzcinowym, brzozą omszoną i wierzbą. Zaprzestanie koszenia spowodowało też wycofanie się z tego terenu ptaków siewkowych, a na turzycowiskach pojawiły się między innymi potrzos i rokitniczka.

Po ścieżce dochodzimy do ostatniego fragmentu kładki zakończonej podestem widokowym - przyległym do obszaru Ochrony Ścisłej Czerwonego Bagna. Otacza nas szuwar trzcinowy, zarośla porośnięte brzozą omszoną ( betula pubescens ) i wierzbami. W poszyciu widać drobne kwiaty zawilca. W konarach drzew słychać śpiew ptaków. Rozglądamy się dookoła z nadzieją, wypatrzenia jakiegoś większego zwierzęcia. Wszystkim marzy się oczywiście łoś. Ale nie mamy szczęścia. Dostrzegamy jedynie kolorowe motyle, bez najmniejszego strachu przysiadające w naszym sąsiedztwie. Po wykonaniu przez przewodnika "rodzinnego" pożegnalnego zdjęcia wracamy do uroczyska "Kapliczka" tą samą drogą, którą tutaj przyszliśmy.

Więcej zdjęć uzupełniających niniejszy materiał znajdą czytelnicy pod adresem "Czerwone Bagno" - kilka dodatkowych zdjęć ścieżki edukacyjnej