Czy zawsze karać więzieniem?

Kara pozbawienia wolności ma zapobiec powrotowi do przestępstwa przez wzbudzenie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby
przestrzegania porządku prawnego (art. 67 k.k.w.). Jak ten kodeksowy zapis jest realizowany, jak postrzegany jest przez społeczeństwo?

Błędem byłoby zaczynać wszelkie rozważania od zakładu karnego pomijając drogę jaką przebywa osadzony od momentu osądzenia do samego osadzenia. Wyrok sądu realizowany jest przez szereg, do tego celu powołanych służb. Jedną z nich są zespoły kuratorów sądowych. Zarówno kuratorzy zawodowi jak i społeczni mają do wykonania bardzo ważne zadanie o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjne, diagnostycznym, kontrolnym i profilaktycznym. Zadania jak na nasze warunki sowicie wynagradzane.

Czy jednak wszyscy kuratorzy wypełniają je należycie, czy wszyscy są godni tego zawodu? Niestety przykłady z zakładów karnych dają podstawę do surowej oceny pracy kuratorów. Prawdą jest, że praca jest bardzo ciężka i niewdzięczna. Prawdą jest również i to, że podopieczni nie są "aniołkami" i potrafią skutecznie utrudniać tę pracę.

Niemniej jednak, jeżeli już przeszło się przez gęste sito kwalifikacyjne, składające się z uzyskania odpowiedniego wykształcenia, zdania niezbędnych egzaminów i odbyło niezbędną aplikację, to… No właśnie pozostaje to... czyli wątpliwość prawidłowej realizacji obowiązków.

Bo czy prawidłowym jest działanie kuratora, który w wyniku kontroli, w miejscu zamieszkania skazanego, zwrócił się do sądu o odwieszenie wyroku skazującego. Jako argumentu użyto sformułowania … brak realizacji zadań opiekuńczych i niezdolność wychowania dzieci. Powód? Brak w jednopokojowym mieszkaniu czteropalnikowej kuchenki. Była przenośna elektryczna jednopalnikowa. Pokój pełnił funkcje mieszkalne oraz kuchni i łazienki.

Inny skazany po kontroli kuratora, został osadzony w zakładzie karnym po zmianie adresu zamieszkania. Otrzymał mieszkanie od władz miasta, nie zdążył dopełnić wszystkich obowiązków związanych z przemeldowaniem i odpowiednim zgłoszeniem.

Obserwując więzienne życie oraz poznając bliżej osadzonych, można zauważyć pewne prawidłowości. Gro osadzonych to osoby popełniające przestępstwa pospolite. Kradzieże, rozboje, narkotyki. Duża część osadzonych to tzw. kolarze, czyli rowerzyści po kilku piwach oraz nie płacący alimentów. Czy stać nas, społeczeństwo na utrzymywanie tych osób w zakładach karnych. Wg niepotwierdzonych danych w zakładach karnych przebywa ok. 100 tys. skazanych. Koszt utrzymanie jednego osadzonego wynosi ok. 95 zł dziennie.

Bogate to państwo, które stać na roczny wydatek rzędu 3,5 mld na utrzymanie
- niepłacącego alimentów - dłużnikowi winnemu skarbowi państwa 500 zł grzywny (odsiaduje 50 dni, policzono mu dniówkę po 10 zł), - sześćdziesięcioletniego rolnika złapanego na jeździe rowerem po pijanemu,
- studenta, który pobił młodzieńca atakującego jego dziewczynę,
- sprawcę wypadku drogowego itd., itp.

Bogate to państwo, które listem gończym, po 9 latach od popełnienia przestępstwa (pobicie), ściąga z Hiszpanii i osadza w zakładzie karnym 27 letniego mężczyznę, już ustatkowanego i prowadzącego normalne, zgodne z regułami społecznymi życie. Za wybryk z lat szczenięcych teraz pokutuje.

Bogate to państwo, które osadzając nie zapewnia możliwości pracy i spłaty zaciągniętych zobowiązań; alimenty, grzywny itp. Bo praktycznie w zakładach karnych tylko niewielki odsetek osadzonych pracuje. Pozostali korzystają z darmowych posiłków, noclegów, służby zdrowia wypełniając czas zajęciami sportowo-kulturalnymi, oglądając TV- praktycznie w każdej celi jest telewizor, radio. W niektórych playstation. Prawdą jest, że sporo osadzonych podnosi swoje kwalifikacje w szkołach i na kursach. Ale czy powinni to robić w odosobnieniu?

Czy faktycznie nasz system powinien być tak restrykcyjny?

Przecież podstawą resocjalizacji jest spojrzenie na więźnia przez pryzmat jego "ludzkiej twarzy" ukształtowanej w okresie dzieciństwa, wpływie otoczenia, środowiska w którym dojrzewał. Gro młodych ludzi odbywających bezwzględną karę pozbawienia wolności, to osoby z wyraźnymi zaniedbaniami wychowawczymi. To ludzie cierpiący na brak odpowiednich relacji z matką i ojcem, bardzo często bez wykształcenia i odpowiednio ukształtowanego charakteru. Tzw. dzieci ulicy.

Odbywając karę wiezienia po raz pierwszy spotykają się z psychologami, uczestniczą w konkursach i turniejach. Odnajdują w sobie nieodkryte pokłady ciepła i szacunku. Nie jest prawdą powszechna opinia, że w zakładach karnych jest samo zło i przebywają tam tylko osoby niedostosowane społecznie. Tam przebywają nieszczęśliwe ofiary głupoty, braku odpowiedniej reakcji osób za nich odpowiedzialnych. Niejednokrotnie ofiary rodzin patologicznych.

Bo czy dwudziestoletni człowiek, bez podstawowego wykształcenia, z ukończoną jedną lub dwiema klasami szkoły podstawowej jest ofiarą zaniedbania, czy tylko własnej głupoty? Sądzę, że głupota jest pochodną zaniedbania, które zaprowadziło go za więzienne mury.

Świat od wieków zna system więzienny i od wieków korzysta z niego eliminując ze społeczeństwa osoby łamiące reguły. Warto jednak zastanowić się, czy w XXI wieku nie jesteśmy zbyt restrykcyjni i czy zamykając takie osoby nie dokonujemy sztucznego eliminowania problemu.

Dla porządku warto wspomnieć, że pod względem przestępstw jesteśmy w Europie na siódmym miejscu (ok. 1 mln ). W Niemczech notuje się 6 mln, Anglii 4,7, Francji 3,5 Włoszech 2,7. W ilości osadzonych wszystkie te kraje wyprzedzamy. Dane pochodzą z badań Eurostatu z 2010 roku. Godny podkreślenia jest systematyczny spadek przestępstw z 1,4 do 1 mln jaki obserwuje się w Polsce od 2002 roku w przeciwieństwie do Szwecji, gdzie zanotowano wzrost z 1,23 do 1,37 mln przypadków.

W kontekście tych danych wzrost osadzonych w naszym kraju, przy spadku przestępstw, winien budzić niepokój i refleksję na temat stosowania kodeksu karnego.