„Czyste Powietrze” – wymiana pieców zajmie 100 lat? Zrealizowano dopiero 6,7 proc. programu

Program „Czyste Powietrze” wymaga przyspieszenia – uważa rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. Do 2029 r. państwowy program ma umożliwić wymianę 3 mln nieekologicznych kotłów na paliwo stałe, jednak jak dotąd Polacy złożyli dopiero 200 tys. wniosków. Jeśli takie tempo się utrzyma, osiągnięcie założonego celu potrwa 100 lat. Pewną nadzieję dają jednak zmiany wprowadzane przez rząd.

8 lutego 2021 r. podczas konferencji online premier Mateusz Morawiecki zachęcił gminy do udziału w programie „Czyste Powietrze”, mówiąc, że nabiera on rozpędu. Podał też liczby dotyczące realizacji programu.

– Już teraz 200 tys. gospodarstw domowych uczestniczy w programie „Czyste powietrze” – mówił Morawiecki cytowany przez serwis Money.pl. – To pół miliona osób, które będą mogły korzystać z bezpieczniejszego i bardziej przyjaznego dla środowiska ogrzewania.

Rządowy program wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji spotkał się jednak z krytyką Polskiego Alarmu Smogowego. Przedstawiciel organizacji zwrócił uwagę, że „Czyste Powietrze” zaplanowano na 10 lat, tymczasem przy obecnym tempie spływania wniosków realizacja programu zajmie 100 lat.

– Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział, że w ciągu 10 lat zostanie ocieplonych 3 mln domów i wymienione 3 mln źródeł ciepła za kwotę 100 mld zł. Czyli średnio licząc, to 300 tys. domów i wydanych 10 mld zł rocznie – mówi agencji Newseria Biznes Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. – Po 1/4 działania programu złożono zaledwie 200 tys. wniosków i wykonano 70 tys. inwestycji. W tym momencie programu, gdybyśmy szli zgodnie z planem, powinniśmy być blisko liczby 700 tys. inwestycji.

Dlaczego wymiana „kopciuchów” nie idzie szybciej? Powodów można wskazać wiele: skomplikowana procedura składania wniosków (w 2020 r. uproszczona), dość surowe zasady uczestnictwa, opóźnienia przy uruchamianiu kolejnych zapowiadanych segmentów programu czy wreszcie brak wiedzy o możliwości uczestnictwa wśród potencjalnych beneficjentów.

Czasem niedoinformowane są nawet samorządy. Jak podaje agencja Newseria Biznes, wiele gmin nie wie nawet, ile „kopciuchów” ma do wymiany – jak wykazała grudniowa ankieta, spośród 20 najbardziej zanieczyszczonych miast w Polsce tylko połowa policzyła nieekologiczne kotły na swoim obszarze.

W odpowiedzi na te trudności rząd podejmuje kolejne działania mające na celu przyspieszenie realizacji programu. Wiele zmian wprowadzono na przykład wiosną 2020 r., kiedy to de facto ruszyła całkiem nowa wersja „Czystego Powietrza”. Uproszczono wówczas wiele procedur i skrócono czas rozpatrywania wniosku. Z kolei w październiku umożliwiono staranie się o podwyższony poziom dofinansowania.

Jak wylicza serwis Globenergia.pl, zmiany te przyniosły skutek. Podczas gdy w starej wersji programu składano średnio 230 wniosków dziennie, to w nowej wersji programu jest to już 238 wniosków dziennie (stan na 21 stycznia 2021 r.). Mimo to sporo pozostaje jeszcze do zrobienia, co przyznaje nawet pełnomocnik premiera ds. „Czystego Powietrza”.

– Nie osiągamy liczb, które założyliśmy sobie na początku – mówi Bartłomiej Orzeł cytowany przez Globenergia.pl. – (…) Program startował w zasadzie od zera, tak duże procesy muszą mieć czas na wyskalowanie się w pełni. Dodatkowo, w drugim roku natrafiliśmy na pandemię COVID-19 (...).

Kolejnym krokiem mającym przyspieszyć realizację programu jest włączenie do niego banków. Do 23 lutego 2021 r. można składać dokumenty o dotację w bankowym okienku, a docelowo mają być dostępne także specjalne kredyty na realizację inwestycji termomodernizacyjnej (dotacja pozwoli częściowo spłacić kredyt).

Jeśli chodzi o przyszłość programu, rząd m.in. przygotował pakiet zachęt, które mają skusić gminy do udziału w „Czystym Powietrzu”, a także planuje kampanię informacyjno-promocyjną programu. Zdaniem rzecznika PAS potrzebne są jednak dalsze działania, m.in. dofinansowanie gmin.

– Gdyby rząd zdecydował się na to, że dofinansuje samorządy, (...) mogłyby one utworzyć stanowisko ekodoradcy, który będzie obywatelowi pomagać w wypełnianiu wniosków. To jest jeden etat, ale dla biednej gminy to są duże pieniądze, więc rząd powinien wspierać takie gminy finansowo – mówi rzecznik PAS.