Historia Psiego Pola: Urocze bliźniaki z Zakrzowa

Przy ulicy Bora-Komorowskiego 29 i 31 naprzeciw obecnego zakładu przemysłowego Whirpool(Polar) stoją dwa architektoniczne bliźniaki. Zbudowano je dla pracowników działającej tu wtenczas papierni.

Historia tego miejsca jest nader ciekawa. W połowie XIX wieku niejaki Hartmann, który posiadał młyn na rzece Weide(Dobra), budynku o średniowiecznym rodowodzie otworzył niewielki zakład produkujący papier czerpany. Niedługo później w roku 1851 Heinrich von Korn, przedstawiciel wrocławskiej rodziny księgarzy drogą kupna-sprzedaży wchodzi w jego posiadanie.

Z uwagi na fakt, że wspólnikiem Korna był Johannes Andreas Bock w 1853 roku powstaje firma Bock & Korn. Pięć lat później obaj panowie dochodzą do wniosku, że należy przebudować młyn. W 1858 roku na bazie młyna papierniczego w Sacrau powstaje pierwsze przedsiębiorstwo przemysłowe. To przedsięwzięcie na zawsze zmieniło oblicze tej niewielkiej podwrocławskiej wioski.

Wkrótce spółka Bock & Korn zaczęła się intensywnie rozwijać. Wspólnicy zakupili nowe maszyny oraz zmienili bieg rzeki Weide(Dobra), którą puszczono pod halami fabryki, jako naturalne źródło napędu dla maszyn. Pod koniec stulecia w 1893 roku powstaje spółka Papierfabrik Sacrau GmbH. Papiernia świetnie prosperuje i specjalizuje się w produkcji tapet.
Wtedy też podjęto decyzję o budowie osiedla dla pracowników zatrudnionych w zakładzie. Wśród wielu budynków wybudowano dwa dokładnie takie same. Domy przy ulicy Bora-Komorowskiego 29 i 31 to architektoniczne bliźniaki. Powstały w latach 80. XIX wieku w malowniczym osiedlu o nazwie „Osiedle po pracy”( Feierabendsiedlug).

Na marginesie mało, kto dzisiaj pamięta, że tuż po wojnie ulica ta zmieniała nazwę dwukrotnie. W latach 1951-1956 to była Warszawska, w latach 1956-1992 nazywała się Adolfa Warskiego. Natomiast przed wojną nosiła nazwę Sacrauer.

Papiernia świetnie prosperowała aż do czasów wielkiego kryzysu w 1929 roku. Podupadły zakład przejęła firma rodziny Schoellerów. Niestety to nie był koniec kłopotów. Po w miarę stabilnym okresie i krótkim rozwoju nadeszły lata wojny. W 1945 roku w lutym u bram papierni stanęli żołnierze Radzieccy. Stąd prowadzono działania bojowe skierowane na pobliskie osiedla.

Walki o Zakrzów były krótkotrwałe, ale dość intensywne. Wioska przechodziła z rąk do rąk. Jeszcze dzisiaj, jeśli tylko dobrze się przyjrzeć można odnaleźć na fasadach budynków ślady po ostrzale. Przed remontem bliźniaków ich ściany zdobiły liczne odpryski po kulach.

Swoim zwyczajem Armia Radziecka przystąpiła do demontażu, rozkradania i niszczenia fabryki. Okoliczne domy, w tym wspomniane bliźniaki zostały rozszabrowane przez „zwycięzców”.

Po wojnie, już w 1946 roku swoją działalność na ruinach fabryki rozpoczynają Wrocławskie Zakłady Wyrobów Papierowych (Fabryka Kartonażu Zakrzów). Sześć lat potem, w 1952 roku, fabrykę przeniesiono do Chojnowa, a jej zabudowania przejęły Zakłady Metalowe Zakrzów (później Polar i Whirlpool). W tym też czasie oba budynki zostały zaadoptowane przez napływających ze Wschodu Polaków, którzy tutaj postanowili się osiedlić.

Za czasów świetności te dwa domy służyły, jako dom rencisty oraz dom emeryta dla byłych pracowników przedsiębiorstwa. Później powstały tu mieszkania komunalne. Następnie w budynku numer 31 siedzibę miało Stowarzyszenie Pomocy Akson. Przez długi okres czasu budynek przy numerze 29 stał zaplombowany i niestety niszczał.

Obecnie oba bliźniaki zostały odremontowane i stoją dumnie przy ulicy Bora-Komorowskiego stając się piękną wizytówką wrocławskiego osiedla Zakrzów.

Fot. Fotopolska.eu, 3 x Focus, M. Bachorski-Rudnicki
Tekst: Marek Bachorski-Rudnicki