Hotel "Lomnitz" - decyzje sprzed dziewięćdziesięciu lat

Politycy i działacze Polskiej Organizacji Wojskowej niezadowoleni z podziału Górnego Śląska po marcowym plebiscycie w 1921 roku zaczęli wywierać presję na Wojciecha Korfantego, Polskiego Komisarza Plebiscytowego. Skutkiem tego Korfanty przystąpił do opracowania strategii operacyjnej mającej w konsekwencji przerodzić się w zbrojny zryw powstańczy.
Głównym celem powstania byłoby opanowanie i utrzymanie obszaru plebiscytowego do chwili podjęcia przez mocarstwa europejskie i Radę Ambasadorów decyzji zgodnej z oczekiwaniami ludności polskiej Górnego Śląska. Stąd też od 22 kwietnia przystąpiono do opracowania planu działań III powstania śląskiego.

W sobotę 30 kwietnia 1921 roku w nieistniejącym dzisiaj hotelu "Lomnitz" w Bytomiu mieszczącym się przy obecnej ulicy Gliwickiej, Wojciech Korfanty, Polski Komisarz Plebiscytowy przekazał wszystkim kierownikom wydziałów Komisariatu Plebiscytowego decyzję o wszczęciu zbrojnego powstania w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku.
Następnego dnia, 1 maja Korfanty za pomocą aparatu Hughes'a* rozmawiał z premierem Wincentym Witosem, który wyrażając opinię Rady Ministrów, sceptycznie odniósł się do walk zbrojnych na Górnym Śląsku.

Oddziały powstańcze zostały podzielone na trzy grupy: "Północ", "Południe" i "Wschód", przy czym ta ostatnia, najliczniejszam miała za zadanie opanować cały okręg przemysłowy z Bytomiem włącznie. Z grupy "Wschód" została wyodrębniona grupa "Środek".
Działania na terenie powiatu bytomskiego rozpoczęły się zgodnie z założeniami ustalonymi w hotelu "Lomnitz", czyli tuż po północy z 2 na 3 maja.

Walki o Bytom nie trwały długo, gdyż Niemcy nie stawiali większego oporu, co było efektem zaskoczenia przez oddziały powstańcze, a tym samym brakiem czasu do tworzenia obrony. Dobra organizacja taktyczna oddziałów powstańczych podporucznika Czesława Paula tworzącego pułk bytomski grupy "Wschód", mając dobrze zorganizowane bataliony sierżanta Barona, nacierającego od Miechowic i Radzionkowa oraz porucznika Ziarnka forsującego od Rozbarku i Łagiewnik, pozwoliła na szybkie wkroczenie do Bytomia. Jednakże w wyniku działań wojsk alianckich, szybko zdobyte miasta przez odziały powstańcze musiały zostać opuszczone, co miało miejsce m.in. w Katowicach, Królewskiej Hucie*, Gliwicach i Bytomiu. Przyporządkowującym się powstańcom rozkazom aliantów nie przeszkodziło to w rozpoczęciu blokady tych miast, które trwały aż do zakończenia powstania.

Nie było jednak Bytomiowi wstąpić w granice II Rzeczypospolitej. Decyzja Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska zatwierdzona 20 października 1921 roku przez Radę Ambasadorów, ustanowiła Bytom w granicach Niemiec.

Obchodom 90. rocznicy III powstania śląskiego, towarzyszy w Bytomiu m.in. wystawa w Muzeum Górnośląskim zatytułowana Dawne i współczesne symbole powstań śląskich.

*aparat Hughes'a - najstarszy piszący aparat telegraficzny, wynaleziony przez Davida Hughes'a w 1855 roku w Nowym Jorku
*Królewska Huta - Chorzów