IV Rowerowy Rajd im. Tadeusza Tertila

24 października tarnowianie uczestniczyli w IV Rajdzie Rowerowym im. Tadeusza Tertila. Wyprawa miała charakter rekracyjno-historyczno-patriotyczny i przebiegała pod hasłem „Tadeusz Tertil współtwórca wolnej Rzeczypospolitej i zasobnego Tarnowa". Została zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Gimnastyczne – „Sokół Świat-Pracy” dla uczczenia i przywrócenia pamięci o postaci burmistrza Tadeusza Tertila.

Rajd, będący jednym z wydarzeń przypominających historię miasta, miał nietypowy przebieg. Jego trasa wiodła nie tylko przez miejsca ściśle związane z postacią burmistrza, ale również przez miejsca pamięci walk i męczeństwa.

O godzinie 10 na znak druha Andrzeja Olejnika – prezesa „PTG Sokół Świat Pracy” barwny peleton ruszył na trasę IV Rowerowego Rajdu im. Tadeusza Tertila. Inauguracją rajdu był wyścig zabytkowych rowerów pamiętających czasy Tertila, na dystansie dwóch okrążeń dookoła ratusza.Zwycięzcą tego miniwyścigu został Ryszard Żądło, przewodniczący rady miejskiej. Druga była Bogna Augustyn, trzeci Piotr Zieliński, na czwartym miejscu przyjechała na metę Aleksandra Rajtar a za nią Bronisław Wiatr, założyciel Tarnowskiego Towarzystwa Fotograficznego, najstarszy uczestnik całego IV Rowerowego Rajdu im. Tadeusza Tertila.

Jadąc poznawaliśmy historię naszego miasta. Pierwszym ważnym miejscem, które mijaliśmy był Stary Cmentarz, gdzie znajduje się grobowiec rodziny Tertilów, odnowiony niedawno staraniem władz Tarnowa. Następnym punktem trasy był budynek Wodociągów Tarnowskich z historyczną tablicą poświęconą Jerzemu Braunowi, twórcy pieśni "Płonie ognisko i szumią knieje". Nieco dalej znajdują się obiekty gazowni miejskiej, gdzie produkowano gaz do oświetlenia centrum miasta, wytwarzany w procesie reakcji wody z rozgrzanym koksem i gromadzono go w specjalnych kesonach (zabytek ten został niestety już rozebrany). Jak powiedział nam Pan Bronisław Wiatr przewodnik i znawca Tarnowa instalacja ta funkcjonowała jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

Następnie peleton dojechał do odnawianego dworca kolejowego Tarnów Główny, stamtąd
udał się do onegdaj najważniejszego i najnowocześniejszego miejskiego ujęcia wody pitnej,
znajdującego się w tarnowskiej dzielnicy Krzyż. Oddano go do użytku 24 listopada 1910 roku.

Przewodniczka Tarnowskich Wodociągów oprowadziła uczestników rajdu po odremontowanym i unowocześnionym obiekcie i pokazała fragmenty oryginalnej infrastruktury z 1910 roku. Pełną parą ujecie to zaczęło pracować w styczniu 1911 roku. Po zakończeniu tego etapu, rowerzyści pojechali do Mościc, gdzie na terenie Zakładów Azotowych znajduje się następne historyczne ujęcie wody, oddane do użytku w latach 20. XX wieku. Kilkukrotnie modernizowane - pracuje do dnia dzisiejszego.

Przewodniczka opisała ważną akcją małego sabotażu w 1945 roku, która polegała na podłożeniu wojskom okupacyjnym skrzyń ze złomem a nie urządzeniami technicznymi, takimi jak pompy filtry etc. w które wyposażone było to ujecie. Dzięki temu w tym bardzo trudnym okresie Mościce miały ciągły dostęp do wody pitnej. Na terenie tego ujęcia znajduje się w ruinie bardzo ciekawy budynek stacji filtrowania wody oddany do użytku w 1910 roku. Oczyszczano wodę, lejąc ją przez kondygnacje budynku, wypełnione żwirem transportowanym konno z Dunajca.

Po zakończeniu wizyty, peleton rowerowy pojechał do miejscowości Biała i oddał hołd poległym żołnierzom Szarych Szeregów. Zginęli oni podczas akcji wchodzącej w ogólnopolską operację o kryptonimie „Burza”. Przy pomniku pamięci walk i męczeństwa druh Mateusz Olejnik prezes sekcji wojskowej Sokół-Pracy, przedstawił kulisy i przebieg „Burzy” na terenach dzisiejszych województw Podkarpackiego i południowo-wschodniej części województwa Małopolskiego. Uczestnicy rajdu usłyszeli historię krwawego boju, który kosztował życie trzech żołnierzy Szarych Szeregów - plut. podchor. Stefana Kasprzyka ps. „Dzik”, kpr. podchor. Władysława Sokoła ps. „Partenau” oraz kpr. podchor. Mieczysława Tenerowicza ps. „Orzeł”, osłaniających ucieczkę uczestników spotkania przygotowującego operację „III-ci Most”. Akcja ta przeprowadzona została w nocy z 25 na 26 lipca 1944 i polegała na dostarczeniu kurierów emigracyjnego rządu RP na tereny okupowane. Drugą częścią operacji było zabranie elementów zdobytego nad Bugiem pocisku balistycznego V2. Jednym z kurierów przybyłych do Polski był Jan Nowak Jeziorański.

Następnie IV Rowerowy Rajd im. Tadeusza Tertila pojechał do Stadniny Koni w Klikowej, gdzie przy grillu i pokazach iluzjonistycznych pana Tadeusza Kuczka wręczono nagrody i pamiątkowe dyplomy dla uczestników imprezy. Po nich rajd oficjalnie dobiegł końca.

Dziękując za udział w tej wyprawie koordynator imprezy druh Wojciech Obrzut zaprosił uczestników na kolejny rajd za rok.
Na koniec warto przypomnieć w ogromnym skrócie dokonania burmistrza Tadeusza Tertila (1864-1925), prezesa Tarnowskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w latach 1900-1906.
24. listopada 1910 oddano do użytku publicznego następujące inwestycje, które powstały pod jego nadzorem:
Budynek dworca kolejowego – obecnie kończy się jego kapitalny remont
Sieć wodociągów miejskich - zmodernizowana ale funkcjonująca do dnia dzisiejszego.
Nieistniejąca już linia tramwajowa łącząca ul. Lwowską z dworcem kolejowym.
Elektrownię i Gazownię miejską

Urząd burmistrza Tadeusz Tertil sprawował od stycznia 1907 do 1923 roku z przerwą
w latach 1914-1915 spowodowaną okupacją miasta przez wojska rosyjskie. W czasie
I wojny światowej ratował od głodu mieszkańców Tarnowa i okolicznych wsi.
Postać Tadeusza Tertila w dzisiejszym Tarnowie jest mocno zapominana, choć różne wydarzenia starają się sylwetkę tej osoby przywrócić do pamięci. Jeszcze za czasów PRL-u jedna z najważniejszych ulic Tarnowa nosiła jego imię, obecnie jest to ulica Solidarności. Pasaż łączący dwie kamienice przy tarnowskim rynku to „Pasaż Tertila” a tarnowska rada miejska ustanowiła nagrodę jego imienia dla najlepszej pracy magisterskiej lub licencjackiej, której temat związany jest z miastem i regionem tarnowskim. 2007 rok w Tarnowie nosił miano roku Tertilowskiego. Obfitował on w imprezy i sympozja poświęcone tej postaci. Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych przy ul. Szujskiego w Tarnowie zyskał wtedy nowego patrona – wybitnego burmistrza.

Szczegółową historię życia i działalności T. Tertila można znaleźć między innymi w „Wielkim Przewodniku po Tarnowie” pod redakcją S. Potępy, na stronach internetowych Miasta Tarnowa
i Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Świat-Pracy”.