Jak literatura przedstawia kontrast między światem biedy a światem bogactwa? Omów zagadnienie na podstawie „Lalki”. Opracowanie pytania

Ustny egzamin maturalny z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak ten ubiegłoroczny (dla uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on więc z następujących zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Jak przebiega matura ustna z polskiego 2024? Egzamin składa się z następujących części:

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać na egzaminie ustnym z języka polskiego, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Przed maturą warto zapoznać się z listą jawnych pytań na egzamin 2024:

Drugie pytanie dotyczące „Lalki” Bolesława Prusa brzmi: „Jak literatura przedstawia kontrast między światem biedy a światem bogactwa? Omów zagadnienie na podstawie »Lalki« Bolesława Prusa. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.”. Zamieszczamy przykładową odpowiedź na to pytanie.

Wstęp: Temat różnić między poszczególnymi warstwami społecznymi był wielokrotnie podejmowany przez pisarzy. Różnice te nie dotyczyły jednie sposobu życia, ale przede wszystkim kwestii ekonomicznych. Ubogie warstwy społeczne nie mogły pozwolić sobie na jakiekolwiek rozrywki, często ich codzienność naznaczona była głodem, ubóstwem, a także śmiercią. W tym samym czasie arystokracja oddawała się rozrywkom.

Teza:Literatura w różny sposób przedstawiała kontrast między światem biedy a bogactwa. Począwszy od epoki pozytywizmu, obraz ten był coraz bardziej wyraźny i ukazywany w sposób realistyczny, a niekiedy także naturalistyczny.

Odwołanie do „Lalki” Bolesława Prusa: Najdobitniej widzimy to w powieści społeczno-obyczajowej Bolesława Prusa pt. „Lalka”. Dzielnica nędzy, która została pokazana w utworze to warszawskie Powiśle. To właśnie tutaj główny bohater przechadza się, rozmyślając nad losem najuboższych warstw i sensem życia. Stanisław Wokulski widzi ubogich mieszkańców Powiśla – ich domy, które nie nadają się do mieszkania, głodne i brudne dzieci biegające po ulicach, strapionych dorosłych, którzy z dnia na dzień walczą o byt swojej rodziny. Obraz ten jest dokładny, realistyczny, możemy odnieść wrażenie, że to my sami spacerujemy nieopodal Wisły – tak jakbyśmy przenieśli się w czasie do schyłku XIX wieku.

Sam Wokulski pochodził co prawda ze zubożałej rodziny szlacheckiej, ale już od najmłodszych lat miał szansę dowiedzieć się, czym jest ciężka praca (pracował jako subiekt). Majątku dorobił się, będąc dorosłym mężczyzną, wiedział więc, czym jest głód, nędza i trudności. Widok, który obserwował na Powiślu nie był mu do końca obcy.

Jednocześnie główny bohater – dzięki sklepowi, który odziedziczył po Małgorzacie Mincel, a także majątkowi, który sam zdobył – staje się pośrednikiem między światem biedy a światem bogactwa. Awans społeczny, o który Wokulski tak bardzo się stara, by zdobyć względy Izabeli Łęckiej, a który częściowo tylko udaje mu się uzyskać, sprawia że zaczyna się on obracać w kręgach arystokracji.

Jest to świat zupełnie inny niż ten, który Wokulski mógł obserwować na Powiślu. Jedną z jego przedstawicielek jest właśnie Izabela Łęcka – kobieta, która brzydzi się ciężką pracą i pracą w ogóle. W Wokulskim odrzuca ją już samo to, że jest kupcem. Łęcka swój wolny czas poświęca na czytanie romansów, podziwianie włoskich aktorów w teatrze czy haftowaniu. Pomimo tego, że jej rodzina straciła majątek, sama Izabela (jak przystało na przedstawicielkę arystokracji) lubi otaczać się nowymi przedmiotami. Często myśli nad swoim strojem. Jest wiecznie otoczona przyjaciółmi i wielbicielami. Nie wiem, czym jest głód, ubóstwo czy zmęczenie.

Obraz arystokracji widzimy jednak nie tylko w postaci i zachowaniu Izabeli Łęckiej, ale także innych bohaterów, zwłaszcza gdy razem z Wokulskim odwiedzamy Zasławek – posiadłość prezesowej Zasławskiej. Widzimy, że przedstawiciele arystokracji zajmują się raczej błahymi rzeczami, takimi jak romanse, flirt (Starski, Janocka, Wąsowska). Zebrani oddają się także rozrywkom, np. spacerom czy zbieraniu grzybów.

Zestawiając świat arystokracji ze światem miejskiej biedoty, widzimy, jak bardzo one się od siebie różnią. Ta pierwsza grupa oddaje się rozrywkom, myśli o wyglądzie, stroju, przepychu. Ci drudzy codziennie w trudzie walczą o swój byt. Kontrast ten jest w sposób szczególny widoczny w „Lalce”, gdzie wszystkie wydarzenia zostały przedstawione w sposób realistyczny.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Podobny kontrast między światem biedy a bogactwa możemy zauważyć w powieści Jacka Londona „Martin Eden”. Tytułowy bohater to marynarz, pochodzący z klasy robotniczej, który jednak – pod wpływem zauroczenia Ruth (panną pochodzącą z wyższych sfer) – postanawia zdobyć dogłębne wykształcenie i zostać pisarzem.

Obraz klas niższych przedstawiony jest (podobnie jak w „Lalce”) w sposób realistyczny, a niekiedy nawet naturalistyczny. Mieszkanie siostry głównego bohatera, w którym on sam także przez jakiś czas stacjonuje, pełne jest niewygód. Bohaterowie, pochodzący z klas robotniczych, tacy jak Gerturda Higginbotham są utrudzeni nieustanną pracą, dotyka ich bieda i głód. Zresztą główny bohater przez długi czas również głoduje, wielokrotnie oddaje swoje rzeczy w zastaw. Szczególnie ważnym w powieści w kontekście ukazania trudu, jaki ludzie z niższych warstw muszą włożyć w pracę, jest fragment, kiedy Martin Eden razem ze swoim kompanem Joe pracuje w pralni – bez przerw, nieustannie, w wielkim trudzie i bardzo złych warunkach. Obraz ten został przedstawiony w sposób naturalistyczny.

Pralnia, w której panuje duchota od włączonych żelazek, naznaczona wykańczającą pracą zestawiona jest z miejscem pobytu ludzi zamożnych, dla których Martin i jego towarzysze prasują ubrania. Tam rzeczywistość wygląda zupełnie inaczej. Ludzie wypoczywają, oddają się spokojnym zajęciom, nie wiedząc (lub nie chcąc wiedzieć), że tuż obok inni pracują do utraty tchu.
Warto też zestawić mały pokoik Martina, który ten wynajmuje od biednej wdowy z dziećmi z rezydencją Państwa Morse’ów.

W tym pierwszym praktycznie nie ma gdzie stanąć, jest tam tylko łóżko i biurko. W domu Ruth czytelnik widzi wielkie przestrzenie, gdzie zapraszane są osoby należące do towarzystwa. Kontrast między światem biednych a bogatych widać także w samych postaciach: Marina i Ruth. Ona nie potrafi zrozumieć, dlaczego on musi tak ciężko pracować, pracę fizyczną Ruth uważa za coś okropnego, uwłaczającego człowiekowi. On tymczasem ma świadomość, że jeśli chce zostać pisarzem, musi pracować ze zdwojoną siłą.

Inne przykładowe konteksty:

• „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego;
• „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego;
• „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa.

Podsumowanie: Kontrast między światem biedy a bogactwa literatura przedstawia w różny sposób, najczęściej jednak – ze względu na podejmowaną tematykę – w sposób realistyczny i naturalistyczny. Zabieg ten jest stosowany, by bardziej uwydatnić różnice panujące w życiu ludzi należących do poszczególnych warstw społecznych, a tym samym zwrócić uwagę na problemy, jakie z tego wynikają. Widzimy to bardzo dokładnie w przytoczonych wyżej przykładach.