„Jan Luksemburski” w barwnych odsłonach

Wśród nowości wydawnictwa PIW pojawiła się książka profesora Wojciecha Iwańczaka o Janie Luksemburskim (1296–1346), królu Czech (1310–1346), hrabim Luksemburga (1309–1346) i tytularnym królu Polski (1310–1335). Żywot tego władcy obfituje w wiele sensacyjnych zdarzeń, co prowadzi autora do spostrzeżenia, iż „liczba faktów, jakie zmieścił w swej 50-letniej ziemskiej wędrówce, mogłoby z powodzeniem obdzielić kilka biografii”. Z tego też względu zaproponował opowieść innowacyjną, polegającą nie na opowieści według ciągu chronologicznych kolei losów, lecz w poszczególnych odsłonach, które ukazują różne oblicza i wcielenia tej kontrowersyjnej postaci. Jednocześnie autor weryfikuje różne o niej przekazy, gdyż historyk zmuszony jest w tym wypadku do uporania się z legendą i mitami, związanymi tak z działalnością, jak i „życiem po życiu” awanturniczego władcy.

Z pewnością czytelnika polskiego zainteresuje postać uzurpatora do polskiego tronu z racji powiązań dynastycznych z Przemyślidami, władcy-rycerza, kultywującego rycerskie obyczaje i ceremoniały na praskim dworze, uczestnika trzech krzyżackich krucjat przeciw Saracenom Północy (Litwinom). Rozpoznanie roli, jaką odegrał on w polskiej historii, daje możliwość pełniejszego zrozumienia dziejów Polski. Pierwszą jego interwencją w sprawy polskie był udział w buncie mieszczaństwa niemieckiego w Krakowie pod wodzą wójta Alberta (1311-1312). Wejście w świat historycznych knowań, które decydowały o losach polskich, odsłania też kulisy działań Zakonu Krzyżackiego. Wejrzenie to pozwala ujrzeć z bliska, jak w końcu 1328 roku Jan Luksemburski ruszył wraz z Krzyżakami przeciwko Litwie, która była w sojuszu z Łokietkiem, czy jak w Toruniu zawarł układ sojuszniczy z Krzyżakami, nadając im jako król Polski, Pomorze Gdańskie, co wzmocniło krzyżackie prawa do tej dzielnicy. Poznanie dziejów Jana Luksemburskiego wprowadza też w świat historii zachodniej Europy. Biograficzne ujęcie pozwala dostrzegać w nim postać łączącą dwa światy - Wschód i Zachód.

Prezentacja aktywności Jana Luksemburskiego obejmuje rozległy obszar Europy, co pozwala na wędrówkę po średniowiecznej Francji, Italii, Austrii, krajach nadbałtyckich. Autor specjalizujący się w dziejach późnośredniowiecznej Europy ukazuje również różne oblicza bohatera funkcjonującego na wielu poziomach: w polityce, w dyplomacji, w wojnie, w turniejach, w życiu dworskim. Narracja w kolejnych odsłonach pozwala pokazać go w odmiennych perspektywach i kontekstach, w poszczególnych ważnych momentach historycznych. Celem zasadniczym biografii jest prezentacja „dziecięcia wieku”, czyli zrekonstruowanie warunków, które ukształtowały postać. Ukazanie jej fenomenu daje wgląd w dyskusje, jakie się wokół niej toczą. Jan Luksemburski doczekał się sprzecznych ocen tak dawniej, jak i współcześnie. Wojciech Iwańczak postuluje, by tak złożoną i bogatą osobowość widzieć w jej wielokształcie i nie przyjmować uproszczonych ocen. Jego książka umożliwia zatem wyjście poza powierzchowne i stereotypowe ujęcia życia tej bulwersującej postaci. Skłania do osobistych przemyśleń na temat jego żywota.

Można sądzić, że w czasach współczesnego renesansu zainteresowania średniowieczem film o Janie Luksemburskim jest już kwestią czasu. Do jego powstania w znaczącym stopniu przyczynić się może biografia tej postaci autorstwa Wojciecha Iwańczaka. Autor zaznacza w niej, że dzieje owego władcy można przedstawić na wiele sposobów, a każdy z nich cieszyć się będzie zainteresowaniem. Wskazuje na to jego obecność w różnych kulturach. Przejawia się ona od XV wieku licznymi wątkami w literaturze europejskiej, a zatem funkcjonowaniu w różnych krajach. Historyczna opowieść biograficzna Jan Luksemburski. Dzieje burzliwego żywota i bohaterskiej śmierci króla Czech i hrabiego Luksemburga w 21 odsłonach pozwala zrozumieć źródła popularności jego dziejów.

Wojciech Iwańczak, Jan Luksemburski. Dzieje burzliwego żywota i bohaterskiej śmierci króla Czech i hrabiego Luksemburga w 21 odsłonach, Biografie Słynnych Ludzi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2012, s. 382.

Znajdź nas na Google+