Lekcja historii: 20 lat od Okrągłego Stołu

W wyniku obrad "Okrągłego Stołu" podpisano porozumienie przewidujące m.in. przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu (opozycji przypaść miało 35 proc. miejsc) i w pełni wolnych wyborów do Senatu. Prezydentem został wybrany gen. Wojciech Jaruzelski, a tekę premiera otrzymał Tadeusz Mazowiecki. Był to pierwszy niekomunistyczny polityk, po II wojnie światowej, który miał zaszczyt tworzyć nowy rząd.

Obrady odbywały się w Pałacu Namiestnikowskim, obecnej siedzibie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Brały w nich udział 452 osoby, oczywiście wszyscy nie siedzieli przy Okrągłym Stole. Prace trwały w specjalnych zespołach.

- Rozmowy między Czesławem Kiszczakiem a Lechem Wałęsą nie byłyby możliwe bez pośrednictwa Kościoła - mówił w jednym z wywiadów biskup Bronisław Dembowski. - My byliśmy negocjatorem, my mogliśmy zaprosić do rozmów obie strony.

To fakt, lecz należy pamiętać, że jeżeli ustrój nie uległby zmianie, to Kościół poniósłby bardzo duże straty. Tak więc, mówiąc krótko, Kościołowi również zależało, aby te rozmowy się odbyły oraz by doszło do porozumienia.

Mówiąc o Okrągłym Stole należy pamiętać, iż najważniejsze rozmowy odbywały się w willi w podwarszawskiej Magdalence. To tam na spotkaniu, które odbyło się 2 marca, przyjęto wniosek zgłoszony przez Aleksandra Kwaśniewskiego, że wybory do Senatu powinny być całkowicie wolne. 3 kwietnia wynegocjowano z kolei ostateczny kształt zmian ustrojowych.

Celem władz, w trakcie negocjacji, było wciągnięcie opozycji do wspólnych rządów i obarczenie jej współodpowiedzialnością za stan gospodarczy kraju. Partia doskonale zdawała sobie sprawę z konieczności zdecydowanych reform, a Solidarność mogłaby przekonać do nich społeczeństwo.

Według Jerzego Szmajdzińskiego, wicemarszałka Sejmu, komunizm nie został w Polsce obalony, a rozwiązany za porozumieniem stron. I rzeczywiście należałoby się zgodzić z tymi słowami. Biorąc po uwagę wcześniejsze wydarzenia, mające miejsce w Polsce, spotkanie trzech grup społecznych przy jednym stole i wypracowanie wspólnego porozumienia, bez rozlewu krwi, to zakrawa niemal na wydarzenie precedensowe.

Pierwsze, częściowo wolne wybory w powojennej Polsce odbyły się 4 czerwca 1989 roku. Już w pierwszej turze przyniosły ogromne zwycięstwo opozycji, która zdobyła ogółem 160 mandatów w sejmie ze 161 przewidzianych dla niej w porozumieniach. Obsadziła także 92 na 100 miejsc w odrodzonym senacie.

Tak więc, obrady Okrągłego Stołu miały dla naszego kraju decydujące znaczenie. Zapoczątkowały bowiem one proces głębokich przemian w Polsce, a później w innych krajach komunistycznych. Stały się również dla nas pewną trampoliną do dalszych zmian. Zmian, które wtedy zapoczątkowane, doprowadziły do pełnego uniezależnienia się od ZSRR, wejścia naszego kraju do wojskowych struktur NATO, czy do Unii Europejskiej.

Dziś wielu polityków krytykuje Okrągły Stół, a nawet nazywa go złem. Niemniej jednak czy w tamtym czasie można było zrobić coś więcej? Nie wiadomo. Jedno jest pewne, ludzie, którzy poświęcili swój czas i wysiłek, aby uczestniczyć w obradach Okrągłego Stołu, zostali za swój trud sowicie wynagrodzeni. Niektórzy, wkrótce po obradach, zostali posłami, senatorami, ministrami, ambasadorami, sekretarzami i podsekretarzami stanu, wojewodami, a dwóch zawędrowało nawet na fotel Prezydenta Państwa. Co najmniej 75 proc. zasiadających przy Okrągłym Stole opozycjonistów weszło w skład najściślejszej elity politycznej Odrodzonego Państwa Polskiego, co oznacza, że obrady okazał się być niezwykle skuteczną kuźnią kadr politycznych.