Na pograniczu kobiecości: butch

Kim są butch?

Definiuje się je jako męskie lesbijki te, które noszą spodnie, partnerki kobiecych femme. W lesbijskim środowisku często budzą zdziwienie: jak mogą, czy one nie chcą być kobietami? Czy wierzą, że muszą być facetami, żeby podobać się kobietom? Postrzegane są jako osoby zaniedbane i agresywne, niemodne lub właśnie ulegające modzie jako nowicjuszki w branży, passe
.

Ale czy to na pewno trafna i wyczerpująca ocena?

Historia i język

Niektórzy wiedzą, że kiedyś butch musiały
istnieć. Lesbijkom - kobietom - trudno było żyć we dwie, bo jakże mogły się utrzymywać, skoro dostęp do zawodów dających dość pieniędzy, by przeżyć, mieli przede wszystkim mężczyźni? Wobec tego dość często taka para udawała parę heteroseksualną: jedna z nich dbała o dom, a druga, przebrana za mężczyznę, utrzymywała obie / oboje. Bardzo dużo piszą o tym Hafnia i Igrażka w artykule Butch - femme - dawka historii
: polecam.

Napisałem "oboje", ponieważ nie wiadomo, czy aby na pewno wszystkie podające się za mężczyzn kobiety były lesbijkami. Dawniej pojęcie szeroko rozumianej transpłciowości nie istniało, a ponadto z butch nigdy nic nie wiadomo.

Dawniej słowo butch
było przymiotnikiem opisującym odważnych i energicznych chłopców. Potem dopiero rozszerzyło swój zakres i obecnie funkcjonuje w języku angielskim jako przymiotnik i jako rzeczownik. W zależności od tego, czym jest, niesie za sobą różne treści. Jest różnica między powiedzeniem She is a butch
i She is so butch
, jednak dla nas butch
to tylko rzeczownik - niesłusznie. Może dlatego mamy taki problem z pisaniem i myśleniem o butch.

To jakie one są?

Butch różnią się między sobą. Ale zwykle to osoby, które nie lubiły nosić damskich ciuchów, nie malowały się. Od początku były mało kobiece. W filmie dokumentalnym "Butch Mystique"
(2003, reż. Debrah A. Wilson), w całości poświęconym zjawisku butch, jedna z bohaterek opowiada, jak źle odebrała we wczesnej młodości to, że koleżanki przygniotły ją do ziemi i przemocą zrobiły jej makijaż.

Inną bohaterką filmu jest drobna czarnoskóra lesbijka, która woli o sobie mówić "ogierek". Ubrana w dres wygląda jak dość typowy nastoletni chłopak. Twierdzi, że ma tylko jedną rzecz, którą przypisuje się kobietom: stanik. Sportowy, czyli znany z tego, że spłaszcza biust. Kolejna butch sposobem bycia niezwykle przypominała mi znajomego transa. Jeszcze inna, potężnie zbudowana, ubrana w kapelusz i skórzaną kurtkę, była kowbojsko-country, malownicza i też, oczywiście męska. Do tego stopnia, że kobiety z krzykiem wypraszają ją z damskich toalet.

Pozostałe były łagodniejsze, a przez to mniej charakterystyczne. O nich właśnie można było powiedzieć, że są mniej lub bardziej butch
, używając tego słowa jako przymiotnika.

Butch mogą jednak bywać
kobiece. Niektóre są bardziej kobiece lub męskie w zależności od sytuacji i od tego, z kim przebywają. Wśród innych zawsze przeważają męskie cechy. Butch lubią być odważne, silne i przebojowe. Preferują wygodne ubrania i nie stoją godzinami przed lustrem. Niektórzy mówią o nich, że są męskie na zewnątrz i kobiece wewnątrz.

Butch są bardzo "międzypłciowe". Szare, trudne do określenia. Nie sposób ich zaszufladkować. Gdy o nich piszę, mam problemy z rodzajem gramatycznym i zarówno żeńskiego, jak i niemęskoosobowego używam dlatego, że się przyjęły: do kilku spośród bohaterek filmu pasowałby raczej męski.

A Stone Butch man

Stone butch - to osoba "butchowata" do granic możliwości, najbardziej skrajny przypadek bycia butch. Przez Google można znaleźć stronę whatisstonebutch
. Autor(-ka...?), Big Dog, opisuje na niej siebie:

"I was born female but Butch is my gender; the two gender system described by the word "woman" does not fit me at all.".

Dalej czytamy: "Mężczyzna" pasuje do mnie lepiej, ale to też nie jest perfekcyjne określenie. Nie jestem męskiej płci, ale możesz się do mnie zwracać "proszę pana" i używać męskich zaimków. Nie nazywaj mnie kobietą, dziewczyną, panienką, babą, facetką ani panią. Nigdy.

Jestem transgenderowy. To co innego niż transseksualizm. Nie chcę zmieniać mojego ciała, by stało się męskie. Ale jest mi znacznie bliżej do tego, co większość nazwałaby "mężczyzną" niż tego, co określają jako "kobietę". Na swój własny sposób jestem mężczyzną.
A Stone Butch man. Nie jestem kobietą w żadnym znaczeniu tego słowa, które przyjmie większość ludzi... Moja tożsamość ignoruje konwencjonalny opis. Butch jest swoją własną energią, unikalną tożsamością samą w sobie. To dlatego Butch jest moją płcią (gender; w języku angielskim i w coraz popularniejszych w Polsce gender studies
rozróżnia się płeć biologiczną sex
i płeć społeczną gender
- przyp. red.) i idę przez życie jako Stone Butch man, którym jestem.

Chodzę, mówię, jem, kocham i żyję jak Stone Butch. Butch to nie słowo, które mnie opisuje: to ja. Jestem Butch (kto, co?), nie butch (jaki, jaka, jakie?).

To NIE
jest rola, którą wybrałem, by ją grać. Nie miałem na to wpływu, podobnie jak na płeć biologiczną. Żyję tak 24 godziny dziennie, każdego dnia w roku. Nie umiem z tego zrezygnować ani nie chcę. Jestem dumny
z bycia
a Stone Butch."

Klasyfikacje?

Butch nie zawsze są lubiane. Utrudniają przekonywanie społeczeństwa, że lesbijki są zwykłymi (czyt.: kobiecymi), atrakcyjnymi (czyt.: kobiecymi) kobietami. Wyglądające kobieco lesbijki nie są widoczne wśród heteryczek, podczas gdy butch rzucają się w oczy i utrwalają popularne stereotypy. Najpowszechniejszym z nich jest zakładanie przez zorientowanych na "kobiecość - męskość" ludzi, że skoro dwie kobiety wiążą się ze sobą, jedna z nich musi czuć się mężczyzną i grać jego rolę. Wiele lesbijek denerwuje sztandarowe pytanie "która z was nosi spodnie?" - niektóre z nich uważają, że należy schować butch w szafach albo przynajmniej okazać, że nie ma się z nimi nic wspólnego. Część kobiet jest negatywnie nastawiona także do związków z butch: na forach często pojawiają się wypowiedzi w stylu "gdybym chciała faceta, związałabym się z biologicznym!". Wynika to - dokładnie jak pytanie o spodnie - z zakładania, że płcie są dwie, i dążenia do tego, by tak pozostało.

Niektóre butch są lesbijkami podchodzącymi pod definicję kobiety, która kocha kobietę, pozostając kobietą. Kobietą, którą można w języku angielskim opisać przymiotnikiem: butch
. Inne po jakimś czasie odkrywają, że pragną, by postrzegano je - ich - raczej jako mężczyzn. Wiele tkwi gdzieś pośrodku. Każda jest inna. Każda niezwykła. Każda wychodząca poza stereotyp "kobiecej kobiety". Tu nie ma miejsca na jasne granice. Butch dowodzą, że kobiecości i męskości nie da się przedstawić w systemie zero-jedynkowym.

Butch są ponad i poza wszystkimi definicjami i, podobnie jak transgenderyści, w podziale "lesbijki | transseksualiści", miejsce dla siebie znaleźć wprawdzie mogą, ale z trudem: niezbyt rozumiane, upraszczane, zapominane albo traktowane jako relikt przeszłości.

Tymczasem w "Butch Mystique" padło zdanie, że "butch wcale nie wymierają; butch się mnożą". Nic dziwnego, skoro powoli zaczyna się zwracać uwagę na niejednoznaczność płci i brak przymusu bycia "kobiecą kobietą" lub "męskim mężczyzną".

I może dopiero teraz można zobaczyć i w pełni docenić, jak bardzo nieznane/i i niejednoznaczne/i są butch.