Piłsudski - agent, wódz, ojciec narodu?

Niemal kompletny, bo oczywiście trudno powiedzieć, że ktoś napisał o Piłsudskim wszystko. Trzeba jednak przyznać, że prof. Garlicki był tego bliski. Ponad 1000-stronicowy tom to kopalnia wiedzy o marszałku Piłsudskim, bo autor pisze zarówno o jego karierze politycznej i wojskowej, jak i życiu prywatnym. Do tego dodać należy bogate tło historyczne zdarzeń, w których brał udział lub których motorem był Piłsudski.

Uważnego czytelnika mógłby przestraszyć wstęp, w którym autor wspomina, że książka powstała jeszcze w czasach PRL-u i w ostatnich 20 latach nie była w znaczący sposób przeredagowywana. Na szczęście nie jest to ani komunistyczna propaganda, dla której Piłsudski był czarnym charakterem, ani hagiografia, jaką z pewnością napisaliby prawicowcy. Oprócz solidnej porcji wiedzy o działaniach Piłsudskiego w polityce i armii (wszystko poparte krytyczną analizą źródeł jak na czołowego polskiego historyka przystało) otrzymujemy także sporo ciekawostek dotyczących życia marszałka - a to, że był agentem japońskiego i austriackiego wywiadu w zaborze rosyjskim, a to, że kiepsko sobie radził z gospodarowaniem na zesłaniu, bo - jak sam pisał - przyzwyczajony był do korzystania z pracy innych, a to, że w czasach II Rzeczpospolitej garnitur założył zaledwie kilka razy i to podczas wyjazdów zagranicznych.

Podstawową zaletą książki nie są jednak biograficzne smaczki, a solidna analiza postaci Piłsudskiego. Garlicki opisuje, w jaki sposób kształtowały się charakter i poglądy jednej z najwybitniejszych postaci polskiej historii XX wieku. Nie ucieka przy tym od krytycznych ocen, wskazuje błędy czy dwuznaczności w karierze Piłsudskiego, ale też opisuje sukcesy marszałka. Ogrom materiału, jaki zebrał Garlicki, pozwala każdemu wyrobić sobie zdanie na temat Piłsudskiego, którego obraz zazwyczaj przedstawia się w czarno-białych barwach, podczas gdy była to postać niejednoznaczna, pełna odcieni szarości.

Rozmiary książki nie powinny odstraszać potencjalnych czytelników, bo autor napisał ją przystępnym językiem, a o historii potrafi opowiadać w zajmujący sposób. Ponad 1000 stron książki to efekt rozbudowanego tła historycznego, bogatych przypisów i indeksów.