Podniebni drapieżcy cz. 11: Lockheed F-22 Raptor

Historia powstania Raptora sięga 1981 roku, kiedy amerykańskie siły powietrzne określiły wymagania dla Zaawansowanego Myśliwca Taktycznego. Od razu poprzeczka została postawiona bardzo wysoko. Nowy samolot miał górować swoimi możliwościami nad wszystkimi współczesnymi myśliwcami, również dopiero projektowanymi, jak i tymi, które pojawią się w linii w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat. W 1986 wysłano zapytania ofertowe do producentów z czego wybrano do realizacji dwa projekty: YF-23 zespołu Northrop-McDonnell Douglas oraz YF-22 zespołu Lockheed-Boeing-General Dynamics. Mimo, że pod wieloma względami YF-23 przewyższał konkurenta, to YF-22 miał stać się podstawowym myśliwcem US Air Force. Na taki wybór miał wpływ koniec Zimnej Wojny i zmiana koncepcji użycia lotnictwa. Pierwszy lot odbył się 19 listopada 1990. Dość szybko okazało się, że YF-22 jest maszyną niedopracowaną. Po katastrofie prototypu w 1992 roku inżynierowie przystąpili do przekonstruowania samolotu. Dlatego seryjny F-22 różni się, również zewnętrznie, od YF-22. Lot pierwszego seryjnego Rapotora odbył się 7 września 1997 roku.

Pierwotnie zamierzano wyprodukować 750 egzemplarzy F-22, które miały zastąpić w służbie myśliwce F-15. Jednak upadek Związku Radzieckiego oraz ciągły wzrost ceny egzemplarza (Raptor to najdroższy myśliwiec świata) spowodowały redukcje tych planów. Ostatecznie wyprodukowano 183 samoloty po czym zamknięto linię produkcyjną. Stany Zjednoczone nie zgodziły się na eksport myśliwców, ze względu na unikalne technologie zastosowane w ich konstrukcji.

F-22 Raptor to jednoosobowy, dwusilnikowy samolot myśliwski 5 generacji służący do wywalczenia przewagi w powietrzu. W chwili obecnej możliwości atakowania celów naziemnych są mocno ograniczone, ale trwają prace modernizacje samolotu w kierunku maszyny wielozadaniowej. W konstrukcji F-22 wykorzystano w dużej mierze tytan (40% masy), oraz materiały kompozytowe (24 %). Resztę stanowi aluminium. Raptor może przekraczać barierę dźwięku bez użycia dopalaczy (technologia supercruise) osiągając oficjalnie prędkość 1,5 Ma (nieoficjalnie może to być nawet 1,7 Ma). Zastosowano w nim kierowany wektor ciągu w dwóch płaszczyznach (góra-dół), przez co Raptor to wysokomanewrowy samolot. Może wykonać słynny manewr, kobrę Pugaczowa, chociaż nie w takim zakresie kątów jak rodzina samolotów Su-27. Zastosowano system sterowania fly-by-wire z aktywnym sterowaniem komputerowym. Bez pomocy elektroniki Raptor nie mógłby lecieć, gdyż jest aerodynamicznie niestabilny. Ale taka konstrukcja poprawia zwrotność oraz umożliwia zastosowanie takiego kształtu maszyny, który będzie zmniejszał echo radarowe.

Bardzo przykrą niespodzianką dla Amerykanów okazały się wspólne ćwiczenia z europejskimi maszynami Eurofighter Typhoon oraz Dassault Rafale. Na krótkich dystansach potrafiły one wymanewrować Raptora i uzyskać zwycięstwo w pojedynku. Ale jak mówili nieoficjalnie niemieccy piloci, F-22 z odległości ponad 30 km był niewidoczny dla ich systemów pokładowych.

Jako maszyna 5 generacji konstrukcja F-22 sprawia, że jest to maszyna trudnowykrywalna dla promieni radaru jak i w podczerwieni. Cechy stealth uzyskano poprzez spłaszczenie kadłuba, wychylenie na zewnątrz tylnych stateczników, schowaniu silników głęboko w kadłubie, umieszczeniu uzbrojenia w komorach wewnątrz kadłuba (jest jednak możliwość podczepienia uzbrojenia na zewnątrz maszyny, ale wtedy traci ona cechy niewykrywalności) oraz pokrycie kadłuba powłoka RAM, pochłaniającą promieniowanie radarowe.

Kokpit pozbawiony jest przyrządów analogowych a wszystkie informacje wyświetlane są na 6 wielofunkcyjnych ekranach oraz wskaźniku HUD. Dane docierające do pilota są wstępnie obrabiane. Informacje o celach zostają wyświetlane w postaci kolorowych symboli co znacząco zwiększa świadomość sytuacyjną pilota.

F-22 został wyposażony w radar z aktywnym elektronicznym skanowaniem fazowym AN/APG-77. Umożliwia on wykrywanie celów z odległości 240 km a w przyszłości nawet z 400 km. Częstotliwość jego pracy zmieniana jest kilkaset razy w ciągu sekundy, co za tym idzie jest on prawie niemożliwy do zakłócenia. Nie ma informacji o jego możliwościach odnośnie ilości wykrywanych obiektów ale, biorąc za analogię inne radary produkcji amerykańskiej, może to być nawet ponad 40 celów. Radar spełnia rolę anten systemu swój-obcy oraz anten do komunikacji z innymi platformami lotniczymi lub lądowymi. Umożliwia również prowadzenie walki elektronicznej (poprzez zakłócanie systemów przeciwnika a być może nawet ich niszczenia) oraz zwiad elektroniczny. W stosunku do radarów starszej generacji emituje wiązkę promieniowania elektromagnetycznego o dużo mniejszej energii, dzięki czemu możliwe jest namierzenie celu bez zdradzenia swojej pozycji. Raptor może przejąć rolę samolotu AWACS (latające centrum dowodzenia) i wskazywać cele innym maszynom, na przykład starszym F-16 czy F-15. Wymiana danych między platformami umożliwia również otrzymywanie danych o celach od innego myśliwca lub samolotu wczesnego ostrzegania. Dzięki temu pilot F-22 nie musi włączać własnego radaru, co mogłoby zdradzić jego pozycję. Dopiero przed samym atakiem, kiedy cel jest w zasięgu uzbrojenia, uruchamia radar. Są to funkcje nieosiągalne dla wcześniejszych konstrukcji, rewolucjonizujące sposób prowadzenia walki.

Uzbrojenie stanowi 20 mm działko oraz rakiety i bomby podwieszane w komorach uzbrojenia jak i na zewnątrz maszyny. Mogą to być rakiety powietrze-powietrze AIM-120 AMRAAM, AIM-9 Sidewinder i kierowane bomby takie jak JDAM czy bomba szybująca GBU-39. W przyszłości F-22 ma przenosić uzbrojenie laserowe.

Raptor jest niezwykle drogi w eksploatacji. Godzina lotu szacowana jest na około 77 tys. dolarów. Wpływ na to ma fakt, że powłoka pochłaniająca promieniowanie radarowe może zostać zmyta nawet po 6 godzinach lotu. Zatem konieczne jest jej częste odnawianie. Innym mankamentem okazały się wytwornice tlenu dla pilotów, którzy z powodu niedotlenienie mdleli. Doszło z tego powodu do dwóch śmiertelnych wypadków. Cała flota F-22 została na kilka miesięcy uziemiona a część pilotów, po wznowieniu lotów, odmawiała latania Raptorami. Na chwilę obecną problem wydaje się być usunięty. Kolejnym problemem jest niezawodność maszyn będąca na poziomie 55%. Oznacza to, że blisko połowa myśliwców przechodzi naprawy i jest niezdolna do walki.

Mimo minusów F-22 Raptor to bez wątpienia najnowocześniejszy myśliwiec świata, zdolny wygrać pojedynek z każdym istniejącym i projektowanym samolotem.