Problem uchodźców w Grecji wciąż nierozwiązany

Grecki rząd nie zrealizował obietnic dotyczących usprawnienia państwowego systemu przyjmowania uchodźców, o którego reformę apelował Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) oraz Komisja Europejska. Od dwóch lat warunki traktowania uchodźców w Grecji są monitorowane przez organizację Human Rights Watch, która w tej sprawie sporządziła trzy raporty, dokumentujące łamanie praw człowieka przez greckie władze. Zgodnie z zawartymi w nich zaleceniami, Grecja zobowiązała się zreformować swój system przyjmowania uchodźców w 2010 roku. Konkretne działania w tej sprawie są jednak ciągle przesuwane z powodów zmian personalnych w rządzie i wydaje się, że pełna reforma systemu nie ma szans realizacji szybciej jak przed końcem 2011 roku.

Problem uchodźców w Grecji ma szczególny wymiar z tego względu, że kraj ten stanowi główne wejście do Europy dla nielegalnych imigrantów. Potwierdzają to statystyki, według których w ubiegłym roku 75% nielegalnych imigrantów przebywających na terenie Unii Europejskiej przybyło najpierw do Grecji; na początku 2010 roku wskaźnik ten sięgnął nawet 80%. Pomimo tak dużego napływu uchodźców, Grecja posiada jeden z najniższych w Europie wskaźników dotyczących przyznawania statusu uchodźcy, wynosi on około 0,04%. W 2009 roku status ten otrzymało zaledwie 11 osób spośród prawie 30 tysięcy aplikantów.

Ogromny napływ imigrantów do Grecji jest wynikiem dwóch zasadniczych czynników: atrakcyjności greckiej granicy oraz rozporządzenia Dublin II. 1170 kilometrów granicy lądowej i 18400 kilometrów wybrzeża, w skład którego wchodzą wyspy położone blisko Turcji, stanowi przeszkodę znacznie łatwiejszą do pokonania niż osłaniające Europę od wschodu i południa Kaukaz oraz morza Czarne i Śródziemne. Dlatego dla wielu uchodźców Grecja jest końcowym etapem szlaku migracyjnego biegnącego przez Irak, Turcję i Egipt.

Końcowym, bez względu na plany samych uchodźców, którzy w większości chcą osiedlić się w północnych lub zachodnich krajach Unii Europejskiej, jednakże na mocy rozporządzenia Dublin II zostają z powrotem odesłani do Grecji, która z reguły odrzuca ich wnioski o azyl i deportuje do Turcji, w warunkach łamiących prawa człowieka oraz prawo Unii Europejskiej. Ważnym punktem przerzutowym jest rzeka Marica, której dolny bieg stanowi granicę między Grecją a Turcją. Uchodźcy złapani przez policję przy przekraczaniu tej granicy są przetrzymywani w areszcie bez rejestracji, a po zapadnięciu zmroku deportowani rzeką z powrotem na turecką stronę, skąd z kolei odsyłani są do Grecji lub do krajów, z których uciekli i w których nie są bezpieczni. Większość uchodźców pochodzi z Iraku i Afganistanu.

Rozporządzenie Dublin II nakłada obowiązek przeprowadzenia procedury przyznania azylu na państwo, w którym uchodźca przekroczył granicę Unii Europejskiej i w którym złożył swój pierwszy wniosek o azyl. W założeniu rozporządzenie to miało usprawnić całą procedurę przyznania azylu i eliminować zjawiska refugees on orbit i asylum shopping. To pierwsze polegało na odsyłaniu uchodźcy z jednego kraju do drugiego, kiedy to żadne państwo nie chciało rozpatrzyć jego wniosku. Z kolei azylum shopping stosowany był przez samych uchodźców, którzy składając wiele wniosków w różnych krajach, przeciągali w ten sposób toczącą się procedurę. Jednakże, jak pokazuje przykład Grecji, rozporządzenie Dublin II nie jest dobrym rozwiązaniem dla państw granicznych Unii Europejskiej, ani dla samych uchodźców, w przypadku kiedy odsyłani są do państwa, którego jedyną polityką imigracyjną jest przymusowa deportacja poza granice kraju.

Komisja Europejska, zarzucając Grecji łamanie prawa Unii Europejskiej, wystosowała dwa oficjalne listy do Trybunału Sprawiedliwości, wysłane 3 listopada 2009 r. i 24 czerwca 2010 r. Ostatnio Grecja przedstawiła Komisji Europejskiej plan działania rządu w kwestii uchodźców. Plan ten jednak pozo-stanie pustą retoryką tak długo, jak prezydencki dekret w sprawie reformy systemu przyjmowania uchodźców będzie ciągle odraczany. A kolejne obietnice rządu w tej sprawie wydają się być coraz bardziej mgliste wobec poważnego kryzysu finansowego, z jakim zmaga się Grecja.