Spacerkiem po gminie Masłowice - legendy o górze Chełmo

"Śpiący rycerze"
Zgodnie z opowieścią o "śpiących rycerzach", wnętrze góry zamieszkiwane jest po dzień dzisiejszy przez wojsko, które broniło usytuowanego na jej szczycie zamku w czasach średniowiecznych. Niestety pewnego dnia zamek został napadnięty przez wroga. Władający posiadłością pan, widząc przewagę nieprzyjaciela, zdecydował się na niespotykany krok. Otóż wymówił zaklęcie, po czym wszyscy zniknęli. Pan z rodziną i jego wojsko "zapadli się pod ziemię". Tutaj wegetują do dnia dzisiejszego. Lecz - o czym świadczą liczne opowieści - pewnego dnia, w Wigilię Bożego Narodzenia znów ujrzą światło dzienne. Będzie to moment niezwykły w historii świata, który ma zostać przez nich "zdobyty".

Druga z opowieści o "śpiących rycerzach" związana jest z postacią św. królowej Jadwigi. Według wielu podań ludowych, to jej wojsko czuwa we wnętrzu góry. Na jednym z drzew ma znajdować się opis świadczący o liczebności wojska, o dacie, kiedy rycerze "zapadli się pod ziemię" oraz, kiedy ponownie wyjdą na powierzchnię. Ponoć w niektóre dni (zwłaszcza mgliste) można zaobserwować odbywaną przez nich musztrę na szczycie góry.

"Powstańcza historia"
Sięga czasów powstania styczniowego, kiedy to jeden z przywódców pułku powstańczego został schwytany i powieszony przez wojska carskie. Jednak dzięki szybkiej interwencji oddziałów powstańczych, przeżył. Chcąc zadośćuczynić oprawcom rozbił obóz na górze Chełmskiej. Dzięki temu obóz widoczny był z kilkudziesięciu kilometrów, zgodnie z planem dowódcy pułku. Zlecił on ponadto, aby sporządzono kilka kotłów zatrutego pożywienia. W niedługim czasie w pobliżu góry pojawiły się wojska carskie. Żołnierze, zziębnięci i zgłodniali, natychmiast zdobyli celowo opustoszały obóz. Efekt darmowego posiłku był dla nich tragiczny w skutkach. Śmiertelnie zatruło się siedemdziesięciu żołnierzy.

"Leśne skarby"
Jedna z historii opowiada o dwóch pastuszkach, bawiących się w pobliżu lochu na Chełmskiej górze. Jeden z nich wrzucił do lochu czapkę "łąkowego współtowarzysza". Ponieważ pastuszkowie nie byli zbyt majętni, poszkodowany w zabawie postanowił odzyskać swoją własność. Czym prędzej podążył do lochu. Ku jego zdziwieniu odnalazł nie tylko czapkę, ale również "kilka sztuk złotych pieniędzy". Pełen zazdrości, drugi z pastuszków, postanowił także wykorzystać łatwą okazję wzbogacenia się. Wrzucił więc do lochu swoją czapkę. Jednak tym razem podróż w nieznane okazała się mniej opłacalna. Zamiast czapki i skarbów spotkał ducha, przez którego został uśmiercony. Widać, sprawiedliwość "dopada" każdego, nawet (a może zwłaszcza) w legendach.

Oczywiście, to tylko nieliczne opowieści o górze Chełmo. Większość z nich należy traktować "z przymrużeniem oka", ponieważ do dnia dzisiejszego nie zachowało się wiele dowodów potwierdzających ich autentyczność. Wydaje się jednak, że właśnie to dodaje im kolorytu i wzbudza w podróżnikach, turystach, lokalnej społeczności, ciekawość, a nawet postrach. Ludzie, jak to ludzie - wiadomo - uwielbiają się bać!

Źródła:
Lechowa I., 1963: Opowieści o Górze Chełmskiej, Łódzkie Studia Etnograficzne, t. V.
Nowak T.A., 2005: Chełmo - zarys dziejów do 1945 r., Wyd. Drukarnia Braci Kamińskich, Radomsko.