Stąd już gwiazd nie obejrzymy. Nowa kopuła szczecineckiego obserwatorium stoi pusta

Chodzi o obserwatorium astronomiczne wraz z pracownią, które na poddaszu kamienicy przy ulicy Kościuszki w Szczecinku przez lata prowadził legendarny, nieżyjący już Adam Giedrys. 10 lat po jego śmierci, w roku 2007 miasto zakupiło i zainstalowało na dachu nową kopułę obserwatorium, gdyż stara była w fatalnym stanie. W sprzęt miało je wyposażyć starostwo i miały tam być prowadzone zajęcia dla młodzieży. Ostatecznie nic z tego nie wyszło, bo pojawiły się tarcia na linii miasto - wspólnota mieszkaniowa, która chciała rozwiązań dotyczących komunikacji z pracownią i obserwatorium. Od tej chwili mija 17 lat i nic nie wskazuje, aby jeszcze kiedykolwiek z dachu kamienicy można było oglądać kosmos przez teleskop.

Znany nie tylko w Polsce Adam Giedrys - astronom-amator, krawiec z zawodu, a wychowawca i wizjoner z zamiłowania – zmarł w roku 1997. Obok wielkiej spuścizny naukowej i licznych pamiątek oraz kilku pokoleń wychowanków zafascynowanych niezwykłą osobowością, pozostawił po sobie obserwatorium astronomiczne. Wybudował je z latach 50. na dachu kamienicy przy ulicy Kościuszki. Nie ma chyba w Szczecinku osoby, która nie znałaby tego widoku. To tu pan Adam zamykał się nocami i przenosił między gwiazdy. W latach 80. kopuła obserwatorium dzięki pomocy miejscowych firm i Jana Chomicza, szczecineckiego szkutnika, przeszła gruntowny remont. Jak on wyglądał możemy zobaczyć na zdjęciach szczecineckiego fotografa Henryka Zdona, przekazanych nam przez wdowę panią Eugenię Zdon. Najprawdopodobniej nigdy wcześniej nie były one publikowane.

Kolejne prace - jak wspomnieliśmy - wykonano w roku 2007 przy okazji remontu dachu. Robotnicy z firmy Kaz-bud rozebrali starą kopułę wykonaną z laminatów. Ratusz zamówił nową kopułę z firmy w Żywcu. Zapłacił za nią 99 tys. zł. Kopuła ma 3,2 metra średnicy, można nią obracać, a w szczelinie zamykanej żaluzję znalazło się miejsce na teleskop. Niestety, kopuła stoi pusta do dziś. I tak już zostanie zapewne, choć pojawiały się pomysły urządzenia nowego obserwatorium i planetarium w nowym miejscu, czyli w nieczynnej wieży ciśnień.

Adam Giedrys zmarł w grudniu 1997 roku w wieku 79 lat. W czasie wojny należał do Armii Krajowej, a po jej zakończeniu osiedlił się w Szczecinku. W roku 1953 trafił do szpitala z gruźlicą nerek po blisko pięcioletniej odsiadce w więzieniach, gdzie trafił za działalność konspiracyjną. Z trudem uratowano mu życie, stracił jedną nerkę, a podczas operacji przez osiem sekund znajdował się w stanie śmierci klinicznej. Urodził się po raz wtóry. Po powrocie do domu i zdrowia poświęcił się nauce. Uzupełniał braki w wiedzy astronomicznej, skonstruował swoją pierwszą lunetę. Z pomocą władz miasta, miejscowych firm i życzliwych ludzi w roku 1958 zbudował kopułę na dachu domu, w której zainstalował teleskop dający powiększenie 1250 razy. Bywał na zagranicznych kongresach astronautyczno-astronomicznych, prowadził korespondencję z ośrodkami naukowymi na całym świecie i zdobywcami Kosmosu. Dzięki staraniom A. Giedrysa u progu lat 70. Amerykanie pokazali w Szczecinku skałę przywiezioną z Księżyca przez misję Apollo. W roku 1983 powstał film Jerzego Domaradzkiego „Planeta Krawiec” oparta na losach pana Adama. W jego postać wcielił się Kazimierz Kaczor.

Adam Giedrys w Szczecinku doczekał się pomnika, ronda swego imienia, tablicy pamiątkowej, kilku wystaw, a nawet serii znaczków pocztowych. Ale pewnie najbardziej by się ucieszył, gdyby szczecinecka młodzież znowu mogła spojrzeć w gwiazdy...