Starcie gigantów - audyt dostępności serwisów telewizji

Telewizja jest dla osób niewidomych i niedowidzących tak samo ważna i użyteczna jak dla osób w pełni sprawnych. Oczywiście korzystają z jej oferty w innym zakresie, nie mniej jednak aktywnie i często. Fundacja Widzialni przeprowadziła badania mające wykazać jak o niepełnosprawnego odbiorcę dbają najwięksi polscy nadawcy. Pod lupę trafiły serwisy internetowe TVP, Polsatu, TVN, TVN24 i TVPinfo.

Badania zostały podzielone na dwa etapy. Pierwszym było badanie z użytkownikami, czyli samymi zainteresowanymi - osobami niewidomymi, niedowidzącymi i głuchymi. Etap drugi to analiza ekspercka, której przedmiotem było sprawdzenie zgodności kodu źródłowego serwisów z wytycznymi międzynarodowego konsorcjum W3C.

Dla wszystkich serwisów zastosowano jednakowe parametry badań, te same kryteria i skalę ocen. Do testowania serwisów wykorzystano programy czytające Jaws i Window Eyes oraz program powiększający Lunar. Niepełnosprawni testujący przeprowadzili audyt biorąc pod uwagę pięć kluczowych elementów: tytuł strony, poprawne opisy nagłówków, bezpośrednie czytanie tekstu po kliknięciu na link, odpowiednio opisane linki, opisane pola formularzy.

Aby zbadać płynność nawigacji w serwisie oraz jego strukturę konsultanci otrzymali do zrealizowania pięć zadań: znajdź dane adresowe stacji, znajdź informację kto jest prowadzącym głównego programu informacyjnego w paśmie wieczornym, jaki program będzie nadawany w podanym dniu i godzinie, znajdź formularz kontaktowy, znajdź formularz rejestracji - logowania.

Wyniki audytu pokazują, że wciąż jest dużo do zrobienia w zakresie dostępności serwisów internetowych. Serwisy z całą pewnością nie są budowane z myślą o osobach niepełnosprawnych. W żadnym z badanych serwisów nie ma na przykład możliwości bezpośredniego czytania po kliknięciu na link. A przecież dostępność to nie tylko działanie prospołeczne, ale także wymierne korzyści komercyjne.

Niestety żaden z nadawców nie pomyślał o umieszczeniu w swoich serwisach klipów filmowych w Polskim Języku Migowym, co osobom głuchym znacznie ułatwiłoby korzystanie z ich zasobów. W żadnym z serwisów informacje i klipy filmowe nie są opatrzone alternatywnym opisem, a zatem dla osób głuchych nie są zrozumiałe.

Niewątpliwym promykiem nadziei jest fakt podjęcia przez niektóre stacje wysiłków skierowanych w kierunku użytkownika niewidomego i niedowidzącego, o czym mowa będzie przy szczegółowym opisaniu serwisów.

Najgorzej w badaniach wypadł serwis TVN24, w którym aż roiło się od barier. Serwis ten uzyskał ocenę niedostateczną uzyskując najmniejsza ilość punktów (tabela wyników i kryteria oceny dostępne są na stronie Widzialnych).

Wydaje się to zaskakujące, wziąwszy pod uwagę informacyjny charakter serwisu. To właśnie od takiego serwisu oczekiwałoby się zwrócenia szczególnej uwagi na dostępność zawartych treści. Tymczasem nawigacja po nim sprawiła osobom niepełnosprawnym najwięcej kłopotów. Pole formularza wyszukiwarki jest nieopisane, podobnie jak duża ilość linków graficznych, w tym logo główne serwisu (sic!).

Wyłączenie JavaScript skutkuje brakiem dostępu do menu „na skróty”, a także wyszukiwarek wideo i zumi oraz informacji dnia. Nagłówki są nieprawidłowo zagnieżdżone co wydatnie utrudnia obsługę serwisu przez programy czytające.

Pod względem ilości błędów wykrytych przez walidatory serwis TVN24 bije na głowę serwisy innych stacji, co rzecz jasna chwały nie przynosi. Częste stosowanie zdarzenia „onclick” - czyli konieczność użycia myszki do uruchomienia elementu bądź procesu uniemożliwia swobodną obsługę strony przy pomocy klawiatury, czyli podstawowego narzędzia nawigacji osób niewidomych i niedowidzących. Grzechów jest więcej, to tylko tych kilka największych.

Nieco lepsze, choć również dalekie od oceny dobrej wyniki uzyskał serwis Polsatu. Ocena waha się na krawędzi oceny niedostatecznej i dostatecznej. To co od razu zniechęca niewidomego użytkownika to głośne klipy i zapowiedzi programów uruchamiające się automatycznie po otworzeniu strony. Nad wyraz skutecznie zagłuszają one komendy i treść odczytywaną przez program czytający, co powoduje bardzo duże problemy w nawigowaniu po serwisie. Dla użytkowników posługujących się programami czytającymi możliwość wyłączenia prezentacji multimedialnych byłaby zbawienna.

W Internet Explorer 7 i niższych wersjach nie działa górne rozwijane menu, nie da się także powiększyć czcionki. Linki graficzne nie posiadają alternatywnych opisów, a nagłówki są nieprawidłowo zagnieżdżone. Wyłączenie JavaScriptu powoduje poważne komplikacje w dotarciu do większości informacji zawartych na stronie. Za dobre strony serwisu uznać trzeba opisane tytuły stron oraz niewielką ilość błędów wykrytych przez walidatory.
Miejsce pośrodku stawki zajął serwis TVN otrzymując ocenę dostateczną. Tutaj najwięcej problemów sprawiła testującym obsługa programu telewizyjnego. Program czytający nie radzi sobie z użytą w nim strukturą, dla osób niewidomych odnalezienie konkretnej audycji lub informacji na jej temat jest jak zdobycie ośmiotysięcznika. Podobnie rzecz ma się z logowaniem gdyż pole logowania nie jest opisane.

Konsultanci niedowidzący zwrócili uwagę na zbyt niski kontrast pomiędzy niebieskim tłem a białym tekstem. Są też na szczęście plusy. W serwisie dobrze opisano nagłówki i tytuły stron, większość grafik posiada teksty alternatywne. Nawigację ułatwia oparte na listach menu. Ogólna ocena serwisu jest pozytywna, mimo pojawiających się niedogodności nawigacja w serwisie nie nastręcza szczególnych kłopotów. Oczywiście przy takiej ocenie trzeba na chwilę zapomnieć o programie telewizyjnym stacji.

Serwis TVPinfo po przeprowadzeniu audytu uzyskał ocenę dobrą. Są oczywiście błędy, z których największym wydaje się nieopisanie pól wyszukiwarki oraz formularza logowania, jednak audytorzy niepełnosprawni określili je jako łatwe do identyfikacji. Zdarzają się także nieprawidłowo zagnieżdżone nagłówki oraz linki „więcej”, które powinny mieć sens poza kontekstem.

Błędem jest też zastosowanie bezwzględnych wielkości czcionki, przez co w IE 7.0 i wersjach niższych nie ma możliwości powiększenia tekstu. Ogólne wrażenie testujących mimo potknięć jest pozytywne, nawigacja nie nastręcza większych problemów, ułatwia ją znacznie budowa menu w oparciu o listy i opisanie tytułów stron.

Czas na serwis, który w oczach testujących uzyskał najlepsze wyniki. Serwis TVP nie jest wolny od błędów, powtarza między innymi grzechy siostrzanego TVPinfo - nie opisano pól formularzy wyszukiwarki i logowania, pojawiają się linki „więcej” i zastosowano bezwzględne wielkości czcionki. Pomimo tych nieprawidłowości nawigacja jest płynna i pozbawiona większych niedogodności, do czego przyczyniają się dobrze opisane nagłówki, opisane tytuły stron a także grafiki opatrzone alternatywnym tekstem. Czytelne jest oparte na listach menu.

Na szczególną pochwałę zasługuje umieszczenie w serwisie działu „Dostępność” opracowanego właśnie z myślą o niepełnosprawnych użytkownikach serwisu, gdzie można regulować kontrast strony a także przejść do wersji tekstowej strony. Co warto podkreślić to jedyna taka inicjatywa wśród wszystkich badanych serwisów.

Dokładne wyniki wraz z punktacją, tabelą oraz kryteriami oceny znajdują się na stronie Widzialnych.