Targówek - bloki pełne historii. Rusza nowy projekt

Od kilku lat wśród mieszkańców wielkich miast daje się zauważać interesujący trend. Coraz więcej z nich interesuje się swoją najbliższą okolicą, śledzi jej historyczne losy, bada swą rodzinną przeszłość związaną z określonym miejscem zamieszkania.

Czy mamy do czynienia z nostalgią za własną „małą ojczyzną”, w której znamy wszystkich wokół, a wszyscy nas znają, w której czujemy się dobrze, gdzie chcemy nie tylko mieszkać, ale i żyć. Czy w czasach, gdzie możemy mieszkać wszędzie i być kim chcemy nie odzywa się czasem w człowieku potrzeba trwalszego zakorzenienia i określenia swej tożsamości – coraz więcej z nas chce powiedzieć, jestem z Targówka, jestem z Bródna, jestem z Woli – co znaczy, że nie jestem przypadkowym mieszkańcem metropolii, który mieszka w niej tylko i pracuje, ale poczuwam się do pewnego rodzaju lokalnej, zdrowej tożsamości.

Jakie są źródła tego trendu mogą nam odpowiedzieć socjologowie miasta czy kulturoznawcy, ale na razie Targówek staruje z projektem, który ma ukazać mieszkańcom ich dzielnicę od niecodziennej strony. Co ważne, nie jest to projekt, który będzie realizowany „za plecami” mieszkańców, ale warunkiem jego realizacji jest ich żywy i szeroko udział.

Dom Kultury „Świt” dzięki grantowi otrzymanemu z Muzeum Historii Polski
w ramach programu „Patriotyzm Jutra” realizował będzie projekt „Targówek – bloki pełne historii”. Projekt ma na celu przypomnienie najciekawszych wydarzeń z historii Targówka czy Bródna, które powinny przekładać się na budowania poczucia więzi lokalnej, a co za tym idzie poczucia dumy ze swego miejsca zamieszkania. Autorzy projektu chcą dotrzeć do najstarszych mieszkańców naszej dzielnicy i nagrać ich wspomnienia związane z Targówkiem. Zbierane będą też wszelkie zdjęcia związane z różnymi okresami rozwoju dzielnicy – nie tylko dokumentujące jakieś ważne wydarzenia, ale chwytające także życie codzienne i atmosferę czasów, które już minęły.

Celem projektu obok zebrania i archiwizacji świadectw mówionych i fotografii jest takie zaprezentowanie uzyskanych materiałów, aby były ciekawe i czytelne dla każdego, a szczególnie dla młodego odbiorcy. Dlatego też w poszukiwaniach historii Targówka równy akcent położony zostanie na dokumentowanie ciekawych wydarzeń historycznych jaki i przemian kulturowo-obyczajowych, którym podlegała nasza dzielnicy.

Mieszkańcy Targówka mało znają historię swego miejsca zamieszkania, nierzadko nie widzą nic wyjątkowego w swej dzielnicy, a często ulegają stereotypom związanym z Targówkiem.

To błąd. Targówek i Bródno, choć oddalone od historycznego centrum Warszawy, na trwale zapisały się na kartach historii naszego regionu.
Gród na Bródnie powstał dobrych kilka wieków przed tym, jak zaczęto wznosić pierwsze domostwa po drugiej stronie Wisły w obrębie dzisiejszego Starego Miasta Warszawy. Targowo Wielkie – wieś i osada, po raz pierwszy wymienione (w dokumentach nam znanych) już w roku 1113 były do momentu narodzin Warszawy ważnym ośrodkiem wymiany towarowej niemałego regionu.
Z Puszczą Bródzieńską związana jest również jedna z najbardziej znanych warszawskich legend – o Warsie i Sawie.

Tereny te długo miały podmiejski charakter – Warszawa nękana przez zarazy, najazdy i zaborców miała większe problemy, jak rozrastanie się i przyłączanie nowych obszarów. Dodatkowo od roku 1873 wprowadzony tu został zakaz wznoszenia budowli murowanych, który wstrzymał ruch budowlany i do roku 1911 stawiano tylko domy drewniane.

Część Targówka przyłączono do Warszawy w roku 1889, resztę w roku 1916, w tym roku również przyłączono część Bródna, jak również Golędzinowo, Pelcowiznę i Utratę. Bródno Stare włączono do Warszawy w roku 1951 (jak również Elsnerów, Marcelin i Zacisze).

Z początkiem XX wieku Targówek Fabryczny stał się miejscem, na którym duże warszawskie firmy poczęły wznosić swoje fabryki, zakłady i warsztaty (m.in. przedsiębiorstwo Kijewskiego i Scholtze, które przeniosło się tu z Powiśla – była to największa w Warszawie firma branży chemicznej – miała własną hutę szkła i bocznicę kolejową).

Pisząc o Targówku, trudno nie wspomnieć o felietonach Stefana Wiecheckiego-Wiecha, w których zaczytywała się powojenna Warszawa. To warszawską gwarą rodem właśnie z Targówka opowiadali o swoich losach jego mieszkańcy: Teofil Piecyk oraz szwagier Piekutoszczak.

Dzisiejszy Targówek i Bródno z historycznego punktu widzenia to przede wszystkim relikt grodziska; nekropolie – rzymsko-katolicka i żydowska oraz relikty cmentarzy – epidemicznego oraz cholerycznego. To również forty wchodzące niegdyś w skład Twierdzy Warszawa: Antoninów, Lewinów, Lewiepol, zwany również Lewicpolem. Budowle, m.in.: kościół Zmartwychwstania Pańskiego przy ulicy Księcia Ziemowita, budynek Przychodni Zdrowia przy ulicy Tykocińskiej (jak również opuszczona i niszczejąca na tej samej ulicy willa architekta Pietruskiego!), budowle kolejowe: nastawnia znajdująca się niedaleko ronda Żaba i budynek kolejki wąskotorowej przy ulicy Radzymińskiej oraz fragment ulicy Wysockiego z pomnikiem Cudu nad Wisłą.

Na terenach tych zachowało się również kilka drewnianych przedwojennych domów, m.in. przy ulicy Siedzibnej i (zagrożony!) przy ulicy Biruty, w którym to filmowy profesor Dąb-Rozwadowski prowadził tajne komplety w komediowym serialu Stanisława Barei „Alternatywy 4”. Ten dom jest historyczną wizytówką na wjeździe do dzielnicy. Ocalmy go dla następnych pokoleń – będzie wspaniałym miejscem dla przyszłego Muzeum Targówka i Bródna.

Mieszkańcy Targówka mają więc o czym pamiętać. Nie zdziwmy się więc, że może ktoś z wolontariuszy zbierających świadectwa spotka się z nami, by wciągnąć nas w rozmowę o naszej historii związanej z Targówkiem. Wszystkich też, którzy mają w swych zbiorach zdjęcia w luźny nawet sposób związane z Targówkiem bardzo prosimy o ich przesyłanie ( [email protected] ) bądź informację o chęci ich udostępnienia. Z niewielkich drobiazgów, z pozoru nieważnych zdjęć, urywków wspomnień może uda się nam odtworzyć i zatrzymać kawałek historii, która nie tak dawno minęła.

W projekt zaangażowała się już grupa „Foto Bródna”, działająca na portalu Facebook, która łączy osoby fotografujące Bródno współczesne, zarówno w jego naturalnej krasie, jak i wykorzystując możliwości programów do obróbki zdjęć.

Na zakończenie projektu najciekawsze zdjęcia będzie można zobaczyć na niecodziennej galerii, w którą zmieni się jeden z bloków. Za przestrzeń wystawową posłużą fasady balkonów, a owa „Galeria na bloku” stanie się na pewno niezwykłym wydarzeniem artystycznym.
Powstała już strona projektu na portalu Facebook: https://www.facebook.com/username/#!/pages/Targ%C3%B3wek-bloki-pe%C5%82ne-historii/108978119245687
Znajdź nas na Google+