Tłumaczenia chemiczne kart charakterystyki (MSDS) - j. angielski

Poza przydatną w codziennym życiu znajomością nazw zwyczajowych opisujących związki chemiczne (np. sól kuchenna lub sól morska), dla chemika najważniejsza jest znajomość tzw. nazw systematycznych (odpowiednio: chlorek sodu - NaCl i chlorek potasu - KCl). Istnieje prosta metoda tłumaczenia nazw związków chemicznych z języka angielskiego a język polski. Otóż nazwy związków chemicznych są zwykle tzw. spolszczeniami z angielskiego. Ponieważ język angielski uznawany jest za międzynarodowy język nauki, nowo odkryte substancje i nowo zsyntetyzowane pochodne znanych substancji chemicznych od razu otrzymują nazwę angielską, stąd przeważnie pierwotne ich brzmienie występuje w języku angielskim, z którego dokonuje się przekładu. Takie tłumaczenia zwykle wykonuje się schematycznie. Otóż przykłady opierają się na następujących założeniach...

Reguła I. Przedrostki (i nie tylko) nazw związków chemicznych zawierające literę x zamienia się na głoskę ‘ks’ w przypadku tłumaczenia karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub w innych tłumaczeniach chemicznych. Przykłady: 1,2-epoxyethane > 1,2-epoksyetan, ethoxyphenol > etoksyfenol; ethylurea > etylomocznik. Na powyższych przykładach widać przy okazji regułę II, iż ‘h’ w tłumaczeniu wypada, podobnie jak w wymowie słów w języku francuskim. Przykład: un homme [om] > mężczyzna. Reguła III mówi, iż nazwy soli kwasów organicznych, zwykle kończące się w języku angielskim literą ‘e’, w języku polskim pozbawione są tej litery oraz sufiksalne '-ate' w języku polskim zwykle znajduje odpowiednik jako dwuznak '-an', np. acetate > octan, lactate > mleczan, formate > mrówczan, nitrate > azotan, nitrite > azotyn, borate > boran, carbonate > węglan itd. Także w przypadku innych nazw związków chemicznych i nazw minerałów w tłumaczeniu chemicznym na język polski wypada ostatnia litera ‘e’ lub następuje jej zamiana na literę ‘a’, np.: amine > amina, amide > amid, alunite > ałunit, ethylene > etylen, eten. Reguła IV odnosi się do tłumaczenia przedrostka ‘cyclo-‘ bądź słowa ‘cyclic’ jako ‘cyklo’ i ‘cykliczny’. Tutaj drugie ‘c’ zamieniane jest na ‘k’, a pierwsze nie ulega zmianie. Przykłady: cyclopentadiene > cyklopentadien, cyclic peptide > peptyd cykliczny. Reguła V: litera ‘y’ często przechodzi w przekładzie w literę ‘i’, np. cryogenic liquid > ciecz kriogeniczna (przedrostek ‘cryo-‘ > ‘krio’), glycol > glikol etylenowy, lysosyme > lizozym (naturalny antybiotyk, np. w łzach, białku jajka kurzego), lyophilization > liofilizacja (odparowanie ze stanu zamrożenia w warunkach próżni; w ten sposób utrwala się obecnie zwierzęta na wystawy muzealne zamiast ich wypychania, co daje doskonalsze i trwalsze efekty zachowania ich naturalnego wyglądu). Przy okazji wyszła reguła VI, iż dwuznak ‘ph’ zamieniamy na literę ‘f’, np. 3-phenylalanine > 3-fenyloalanina, phosphate buffer > bufor fosforanowy, lymphocyte > limfocyt.

Reguł pewnie mogłoby znaleźć się więcej, lecz ww. są podstawowe i tłumacz, zaznajomiwszy się ze sporą ilością nazw związków chemicznych i ich prawidłowych translacji sam intuicyjnie zacznie poprawnie tworzyć polskie odpowiedniki nowych nazw, których nigdy przedtem nie spotkał, z nieomal 100% nieomylnością, gdyż w głowie zaświtają mu te i inne schematy spolszczania terminów chemicznych. Podane wyżej reguły i metody tłumaczenia nazw substancji chemicznych są wyrazem osobistych przemyśleń autora artykułu, biochemika z wykształcenia, na podstawie pracy translatorskiej z rozmaitymi tekstami chemicznymi.