Turystyczna Trasa Podziemna "Groty Nagórzyckie"

Okolice Nagórzyc od ponad 100 milionów lat pokrywały skały piaskowcowe pochodzenia zarówno morskiego jak i lądowego. Pierwsze wzmianki o śnieżnobiałych piaskach w okolicach Tomaszowa pochodzą z 1883 roku, zapisane w „Pamiętniku Fizjograficznym” ręką I. B. Pusch’a i wspominają o „ciekawych pieczarach na krawędzi wyniosłego brzegu rzeki”.

Groty Nagórzyckie to podziemne wyrobiska powstałe na skutek wydobywania w tym miejscu piasku na początku na potrzeby gospodarcze takie na przykład jak domowe klepiska stanowiące pierwowzory dzisiejszych podłóg, a następnie na potrzeby przemysłowe. Piasek z Nagórzyc zawsze cieszył się doskonałymi właściwościami i jako jeden z najlepszych znalazł szybko, zastosowanie w hutach szkła już w XVIII i XIX w. Z biegiem czasu wyrobiska porzucono po kilkukrotnych bardzo niebezpiecznych zawałach. Obecnie by zapobiec kolejnym, a także aby udostępnić wiedzę o grotach i możliwość ich obejrzenia liczniejszemu gronu osób, zostały one w profesjonalny sposób zabezpieczone.

Dostępu do podziemnych korytarzy bronią stalowe drzwi i monitoring co powoduje, że do starej kopalni można dziś wejść jedynie pod opieką profesjonalnego przewodnika. Korytarze zostały starannie, na górniczy sposób ostemplowane a na ziemi ułożono drewniane chodniki umożliwiające wygodny po nich spacer. Wzmocnione w ten sposób korytarze prowadzą pod ziemią poprzez liczne dawne ścieżki komunikacyjne, odnogi, zakamarki i otwarte przestrzenie zwane salami lub komnatami o różnej wielkości i kształcie. Największa podziemna sala nosi nazwę Królewskiej i ma długość 30 m, szerokość 23 m i wysokość 3 m. Najdłuższa grota ma 120 m długości.

Dzisiaj Tomaszów Mazowiecki może pochwalić się 160 m podziemnych korytarzy udostępnionych turystom do zwiedzania w Grotach Nagórzyckich. Jest to kolejna w Polsce podziemna trasa turystyczna obok znanych już wcześniej tras podziemnych Lublina, Opatowa, Rzeszowa czy Sandomierza. Turystyczna Trasa Podziemna „Groty Nagórzyckie” została udostępniona zwiedzającym 2 lutego 2012 roku i obecnie stanowi filię Skansenu Rzeki Pilicy mającego swoją siedzibę na brzegiem Pilicy w mieście nieopodal Niebieskich Źródeł, też organizacyjnie należących do Skansenu.

Przed udostępnieniem turystom Groty Nagórzyckie zostały nastrojowo oświetlone i wyposażone w sprzęt multimedialny. Światło płynące z reflektorów ustawionych w specjalny sposób nie tylko stwarza nastrój dawnej kopalni, ale też wspaniale uwypukla przestrzeń jej wyrobisk. Spacer po trasie jest możliwy tylko z miejscowym przewodnikiem, dzięki czemu można z jednej strony czuć się bardzo komfortowo i bezpiecznie, a z drugiej strony można poznać niejako z „pierwszej ręki” mało dostępne informacje dotyczące tego pięknego miejsca.

Opowieściom przewodnika towarzyszą w tle subtelne dźwięki dobywające się z licznych głośników, starannie schowanych wzdłuż całej trasy, z których bezustannie płynie szum pracy górników i wody cieknącej po ścianach. Przewodnik w bardzo plastyczny sposób opowiada o tym co się tutaj wydarzało sto lub dwieście lat wcześniej. Wyobraźnia słuchaczy podąża skwapliwie za treścią słuchanych opowieści i z wielką radością każdy dostrzega nagle górników bijących właśnie kilofami w piaskowcowe skały by wydobyć kolejną i znowu następną łopatę białego skarbu i załadować na stojący obok wóz zaprzężony w konia codziennie wywożący dzienny urobek z wnętrza kopalni na powierzchnię ziemi.

Przewodnik w swych opowieściach sięga do miejscowych legend. Pokazuje Zbója Madeja a potem Diabła Nagórzyckiego. Sporo tu sacrum, nieco też profanum. Przewodnik po raz kolejny wskazuje liczne znaki i symbole wyryte w piaskowcowej skale. Pokazuje kapiącą wciąż i wciąż kropelkę wody, przesączającej się nie wiadomo skąd do wnętrza kopalni. Przytacza nazwy mijanych grot oraz tych, które nie są dostępne do turystycznego obejrzenia. Sala Boczna, Borsucza, Chowańcza, Ciemna, Jeziorna, Królewska, Niedźwiedzia, Taneczna, Złodziejska - każda z nich ma swoją historię, a każda historia jest warta poznania. W końcu przewodnik doprowadza nas do wyrobisk, w których zgromadzone są narzędzia do dmuchania szkła. Proste, stare nadal sprawne w swym szklarskim fachu. Jestem przekonana, że choć raz należy odwiedzić to ciekawe miejsce i osobiście przekonać się, że godne jest uwagi przeciętnego turysty.

Klepsydra jak dawniej tak i dzisiaj odmierza czas w podziemnych korytarzach. Tym razem czas płynie wartko i dość szybko wychodzimy na powierzchnię. Aż żal, że spacer trasą podziemną trwa niewiele ponad pół godziny. Przeczuwamy bowiem, że gawęd na temat tego w pewnym sensie magicznego miejsca można było by słuchać o wiele dłużej. jesteśmy pewni, że przewodnik zna o wiele więcej opowieści ponad te wszystkie, którymi się z nami przed chwilą podzielił. Po wyjściu z podziemnych korytarzy bywamy nieco zaskoczeni, że na zewnątrz panuje dzień i świeci słońce. Przywykliśmy bowiem, przez ten krótki czas do półmroku. Ale szybko wracamy do rzeczywistości.

Warto bowiem zajrzeć jeszcze do sąsiadującego z grotami budynku usługowo – administracyjnego w którym znajduje się biuro obsługi turystów z kasą, sklepikiem z pamiątkami, niezbyt wielką salką konferencyjną przygotowaną do projekcji filmowych i wszelkiego rodzaju spotkań, prelekcji i pokazów. Można tu obejrzeć kilka starych fotografii, z kopalnią piasku w tle. W korytarzu znajduje się w gablotach ekspozycja szklanych cudeniek, z których część jest tylko do oglądania a część można nabyć drogą kupna i zabrać ze sobą na pamiątkę. Na zakończenie warto, też nadmienić, że w budynku znajdują się toalety dostępne dla turystów, czego nie sposób czasem przecenić.

Więcej moich zdjęć nawiązujących do niniejszego tekstu można obejrzeć w następującej galerii :Groty Nagórzyckie - zdjęcia

Więcej merytorycznych informacji i ciekawostek można znaleźć na stronie internetowej Groty Nagórzyckie