U źródeł kultury polskiej: rodzimowierstwo słowiańskie

Niestety źródeł historycznych, dokumentujących religię Słowian jest niewiele. Jak twierdzi Adrian Strzelczyk z Koła Naukowego Slawistów w Bielsku-Białej wierzenia te są stosunkowo słabo udokumentowane w źródłach pisanych.

- Jest to wynikiem nawracania Słowian na chrześcijaństwo. Misjonarze, wspierani zbrojnie przez możnowładców, zwalczali wcześniejszą religię, a ich zapiski stanowią większość znanych nam dziś źródeł wiedzy - tłumaczy Strzelczyk.

Dzięki przekazywaniu wiedzy ustnie, z pokolenia na pokolenie, znamy dziś nie tylko główne założenia religii pogańskiej, wiemy też, że pogaństwo powoli się odradza. Coraz więcej ludzi zaczyna interesować się korzeniami Polski, jej tradycją i kulturą sprzed chrztu w 966 roku.

Neopoganie, bo o nich mowa, założyli w Polsce już kilka organizacji, mających na celu kultywowanie starych słowiańskich wierzeń. Rodzimy Kościół Polski, Polski Kościół Słowiański, czy Klan Ausran to tylko niektóre z przykładów projektów odwołujących się do rodzimowierstwa słowiańskiego.

Elementy kultury słowiańskiej współcześnie

Wiele nam współcześnie znanych świąt ma korzenie pogańskie. I nie chodzi jedynie o Noc Świętojańską, która jest dawnym świętem Sobótki - pogańskiego obrzędu na cześć miłości oraz radości.

Kościół katolicki nie mogąc sobie poradzić z wykorzenianiem wielopokoleniowych przyzwyczajeń ludów słowiańskich przejmował niektóre z ich obrzędów. Jak podaje The Catolic Encyclopedia, tak dobrze nam znany zajączek wielkanocny jest zapożyczeniem z religii pogańskiej. Zając był w niej symbolem płodności, a wczesną wiosną poganie świętowali na cześć bogini światła - obrzęd ten nazywał się w języku angielskim "Eastre" (współczesna Wielkanoc w języku angielskim "Easter").

Wiele encyklopedii wydaje się potwierdzać pogańskie korzenie święta Wielkiej Nocy. Jak czytamy w Britannice: "Ani w Nowym Testamencie, ani w pismach Ojców Apostolskich nie ma żadnej wzmianki o obchodzeniu Wielkanocy. Pogląd, że jakiś okres miałby być szczególnie święty, był obcy pierwszym chrześcijanom." Słownik Mitów i Tradycji Kultury Kopalińskiego podaje: "Chrześcijaństwo wyparło szereg pogańskich świąt wiosennych, ale zachowało wiele zwyczajów świątecznych, nadając im odmienną symbolikę."

Ze znanych nam dziś obrzędów słowiańskich należałoby również wymienić postrzyżyny, podczas których chłopiec uroczyście wchodził w wiek dorosły, czy ucztę, którą szykowano po narodzinach dziecka. Podczas niej próbowano wróżyć losy noworodka oraz nadawano mu imię. Znana nam dziś stypa jest także spuścizną wierzeń słowiańskich; po spaleniu ciała zmarłego, szykowano wystawną ucztę dla osób przybyłych na pogrzeb.

Święta pogańskie obchodzone były w Polsce do późnego średniowiecza. Wtedy zostały one prawnie zakazane. Pomimo to wiele pogańskich zwyczajów przetrwało do dziś, jak choćby przystrajanie choinki na Boże Narodzenie, malowanie pisanek, Zaduszki, topienie Marzanny i wiele innych.

Coraz większą popularnością cieszą się także rekonstrukcje bitew średniowiecznych pomiędzy armiami, w których szeregach stawali Słowianie. Dużą wagę przykłada się nie tylko do historii bitew, ale także kultury panującej w tamtych czasach. Rekonstrukcja bitwy pod Cedynią przyciąga co roku tłumy oglądających, a także coraz częściej - uczestników, którzy na ten czas przyjmują słowiańskie imiona i odprawiają pogańskie obrzędy.

- W odtwórstwie historycznym noszę imię Dobromiła, jestem zielarką drużynową, pracuję też w kuchni. A Dobromiła dlatego... że jestem dobra i miła - opowiada Wiktoria Prudło, członkini radomszczańskiej Zadrugi Wierczan.

Zapomniani bogowie

Na czele bóstw słowiańskich stał Perun (utożsamiany w niektórych regionach ze Światowidem); drugim ważnym bóstwem był Weles, którego domeną była magia i zaświaty - legendarną córką Welesa była znana dziś wszystkim przedszkolakom Marzanna. Legendarnym prabogiem był Trzygłów - Pan Nieba, Ziemi i Piekła. Miał on siedmioro dzieci: wspomnianego już Welesa,
Swaróg - bóg Słońca, Chors - bóg Księżyca, Strzybóg - bóg pogody i klimatu, Łada - bogini wojny, Perun - najpotężniejszy z bogów, Mokosza - Matka Ziemia.

Słowianie wierzyli także w demony, będące istotami pośrednimi pomiędzy bóstwami, a ludźmi. Wśród demonów rozróżniano dusze zmarłych, duchy domowe, dusze topielców.

Głównym symbolem Słowian była, dziś jednoznacznie negatywnie kojarzona, swastyka- malowano ją nad drzwiami domów, co zapewnić miało szczęście oraz dostatek.

Główną cechą wierzeń pogańskich był kult przyrody oraz poszanowanie natury. Człowiek, jako część przyrody nie potrzebuje zasad spisanych w świętych księgach, gdyż nic nie zastąpi mu zdolności empatii oraz samodzielnego myślenia. "Czyń co chcesz, bylebyś przy tym nie krzywdził innych" - pradawne przysłowie słowiańskie jest dziś jedną z głównych zasad członków Rodzimego Kościoła Polskiego.

Skąd coraz większe zainteresowanie pogaństwem?

- Każdego z nas ciągnie do korzeni. A zanim nadszedł Mieszko I ze swoją polityczną wizją Polski, nasze ziemie zamieszkiwali poganie. Naszą historię tworzyli poganie - opowiada Sawa, która nie musiała do pogaństwa wracać, gdyż wychowała się w tej kulturze. Jej rodzice poznali się na jednym ze zjazdów słowiańskich.

Wierzenia i obyczaje Słowian to podwaliny naszej polskiej kultury, o których niestety zbyt często zapominamy.
"Jestem kulturoznawcą. Interesuję się różnymi kulturami. Uważam, że nasza rodzima tradycja pradawna jest zbyt mało znana. Ludzie czasem bardziej interesują się antykiem niż własnymi korzeniami. Trzeba dbać o własną historię" - opowiada Wioletta, pasjonatka kultury słowiańskiej oraz członkini Zadrugi Wierczan. ( zadruga-wierczan.pl)

Rada, którą powinniśmy wziąć sobie do serca. Odwoływanie się jedynie do chrześcijańskich korzeni naszego kraju to zamykanie się na wspaniałą spuściznę kulturową naszych przodków.