"Usta pełne ptaków" – słowa o współczesności

Od 5 lutego na deskach Teatru Collegium Nobilium możemy obejrzeć dyplom studentów IV roku Akademii Teatralnej - "Usta pełne ptaków" Caryl Churchill i Davida Lana.

Pusta scena - sceny z życia

Przed spektaklem obserwujemy ascetycznie zaaranżowaną scenę: trzy metalowe filary pokryte białym materiałem, jasny ekran - tło gry aktorów, na podwyższeniu stepper, po prawej stronie metalowa klatka. Na scenę w rytm głośnej muzyki techno wskakują wirujący w tańcu aktorzy. Wykonują codzienne życiowe czynności w sposób automatyczny.

Już za chwilę widzimy Lenę - młodą kobietę (Katarzyna Dąbrowska) podczas rozmowy z mężem Royem (Karol Pocheć). Ich dialog to przykład klasycznego małżeńskiego nieporozumienia. On wiąże krawat i przygotowuje się do wyjścia do pracy. Jest młodym biznesmenem, przenoszącym swe frustracje do domu, ona kruchą i wrażliwą kobietą, która parzy herbatę i próbuje udowodnić mężowi, że jej na nim zależy... Ich rozmowa to sekwencja wzajemnych krzyków i zarzutów. Między małżonkami przemyka postać Dionizosa (Adam Krawczyk), namawiającego parę do wypowiadania obraźliwych słów.

W kolejnych scenach pojawiają się potentaci przemysłu mięsnego – biznesmeni, emocjonujący się wynikami sprzedaży w poszczególnych krajach. Paul (Paweł Ciołkosz) charyzmatyczny, zafascynowany swoimi zadaniami pracoholik, zakochuje się w... świni. Pracoholizm rozbudza w nim skrajne i komiczne emocje.

Z kolei w innym dialogu występuje pogrążona w niechęci do życia kobieta (Agata Wątróbska). W następnym - matka (Karolina Piechota), która choć stara się uczyć córkę Yvonne (Karolina Nolbrzak) prawidłowego "życiowego alfabetu", ta interpretuje abecadło po swojemu. Pod literką "a" zamiast "agrest" widzi "alkohol", pod literką "b" - "brandy", pod "c" - "koniak", pod "d" - "dębowe mocne"...

Dramat przeplatany jest scenami spotkań, na których uczestnicy uczą się medytacji i wypowiadania swoich pragnień, relaksacji i właściwego prowadzenia oddechu, a także mówienia słowa "nie". Sztuka przywołuje także sylwetkę Hermafrodyty, aby pokazać przemianę kobiety w mężczyznę i wynikające z tego konsekwencje. Pierwowzorem do stworzenia tej postaci była autentyczna, żyjąca w latach 1838 - 1868, Herculine alias Abel Barbin.

Herculine urodziła się jako dziewczynka, lecz po serii badań, lekarze stwierdzili u niej dominujące cechy męskie. Herculine przyjęła imię Abel, przeniosła się z małego miasteczka do Londynu i stała się mężczyzną. Po kilku latach popełniła samobójstwo. W rolę Hermafrodyty wcieliła się Monika Węgiel.

W inscenizacji pojawia się jeszcze jedna istotna z punktu widzenia kulturowego postać - Baron Sunday - przywódca wszystkich duchów śmierci, mistrz magii, przywoływany w rytuałach voodoo. W rolę Bachantki porozumiewającej się z Baronem Sunday wystąpiła Karolina Piechota. Bohaterowie dramatu porozumiewają się z Baronem, aby odkryć swoją przyszłość, odnaleźć rzeczy zagubione, skontaktować się z postaciami duchowego świata, aby zaznać czegoś więcej, niż tylko mogą odkryć w codziennym bytowaniu. Na Wyspach Haiti do dziś w święto Zaduszek śpiewa się ku czci maga pieśni mające zjednać jego przychylność.

"Usta pełne ptaków"

Tytuł sugeruje widzowi, że obejrzy sceniczny melodramat, pean na cześć radości czy miłości. Tymczasem widzi, że w sztuce Churchill i Lana słowa "nie zgadzają się" ze sobą, a ich sekwencje są trudne do zrozumienia, porozrywane i nielogiczne. Poszczególne postacie mówią to, co chcą powiedzieć, wypowiadają swoje myśli, bóle i pragnienia. Są to słowa-ptaki "połamane", "miażdżone" przez usta, słowa-ptaki z połamanymi skrzydłami, jak u nieszczęśliwej Doreen (Agata Wątróbska), czy jak uwalniane pragnienia - u Marci - operatorki centrali telefonicznej (Karoliny Piechoty).

Dramat stworzyło dwoje angielskich autorów: Caryl Churchill (ur. w 1938 r.) i David Lan ( ur. w 1952 r.) i jest wynikiem ich doświadczeń, zainteresowań i poszukiwań. Caryl Churchill urodziła się w Londynie podczas II wojny światowej. Po studiach na filologii angielskiej przyjęła poglądy socjalistyczne, krytykując postęp cywilizacyjny, wszelką agresję i bogacenie się klas wyższych. David Lan urodził się w RPA, gdzie spędził dwadzieścia lat swojego życia, przed emigracją do Londynu w 1972 r. W Afryce badał problemy duchowego opętania ludów Melanezji. Stąd w sztuce dużo odniesień do zbrodni popełnianych przez "zwykłych" ludzi , a także sugestia, że wpływ na nie mają nadprzyrodzone siły zła.

Studenci Akademii Teatralnej stanęli na wysokości zadania. Paweł Szkotak - reżyser (założyciel offowego Teatru Biuro Podróży), chciał pokazać sztukę rejestrującą - jak mówi - zagubienie i fragmentaryczność współczesnego świata, ale jednocześnie odwołującą się do tradycji. Młodym aktorom udało się pokazać jak wygląda ciemna strona współczesnej rzeczywistości, jednocześnie zachowując młodzieńczy wdzięk. To trudne zadanie może być jedynie wstępem do późniejszych ról.

Muzykę do spektaklu opracował Bartosz Borowski. Ostre techno-brzmienia i sugestywne wstawki muzyki klasycznej, trafnie podkreślają dramatyzm scen. Sztuka jest wzbogacona projektami video Thomasa Harzema. Na dużym ekranie możemy zobaczyć projekcje odnoszące się do opowiadań bohaterów.

"Usta pełne ptaków", reżyseria: Paweł Szkotak, obsada: Katarzyna Dąbrowska, Karolina Piechota, Łukasz Chojęta, Karolina Nolbrzak, Paweł Ciołkosz, Adam Krawczyk, Agata Wątróbska, Karol Pocheć, Adam Młynarczyk, Grzegorz Woś, Anna Elijasz, Anna Gzyra, Marta Żmuda Trzebiatowska, Monika Węgiel

Teatr Collegium Nobilium Akademii Teatralnej w Warszawie, ul. Miodowa 22/24