Największe straty poniosła Warszawa w okresie między październikiem 1944 a styczniem 1945, kiedy niemieckie oddziały niszczycielskie zniszczyły około 30% przedwojennej zabudowy lewobrzeżnej. Legły w gruzy setki bezcennych zabytków oraz zatracie uległo wiele obiektów o dużej wartości kulturalnej, sakralnej i gospodarczej. Wyburzaniu i paleniu Warszawy towarzyszyła zakrojona na szeroką skalę grabież pozostającego w mieście mienia publicznego i prywatnego. Bezpowrotnie spłonęły lub zaginęły narodowe zabytki, dokumenty, dzieła sztuki.
Po zakończeniu II wojny światowej okazało się, że z 260 kamienic Starego Miasta ocalało sześć. Ogromna skala zniszczeń rodziła wątpliwości w sens jego odbudowy. Niektórzy komuniści wskazywali robotniczą Łódź jako miasto, które przejęłoby funkcję stolicy odrodzonego państwa socjalistycznego. Jednak Stalin przystał na projekt odbudowy Warszawy ze względów politycznych, by tym gestem w okresie przedjałtańskim podkreślić ciągłość państwowości Polski. Przede wszystkim jednak do odbudowy Warszawy doprowadzili sami warszawiacy, którzy powrócili do stolicy, zaczęli organizować życie od podstaw, naciskali władze, aby nadać ruinom kształt dawnej świetności.
Warszawscy architekci zaczęli projektować odbudowę stolicy już po pierwszych zniszczeniach w 1939 r. W pracowniach architektonicznych, konspiracyjnie lub pod pozorem innych prac, opracowywali plany urbanistyczne i dokumentacyjne. 7 marca 1945 r. Wydział Urbanistyki (jednostka BOS) przedstawił pierwszy plan dotyczący akcji odbudowy miasta. Działania zaczęto od wywózki gruzów i przygotowywania terenu pod nowe domy. Mieszkańcy i ludzie z innych stron kraju z entuzjazmem angażowali się w prace społeczne. Odnalezione w ruinach ocalałe fragmenty kamieniarki i kowalstwa artystycznego z domów powstałych na przestrzeni od XV do XIX w., segregowano w celu późniejszego wykorzystania.
Udało się przeprowadzić pewne badania archeologiczne obszaru Starego Miasta. Przy odgruzowywaniu odkryto m.in. malowidło gotyckie na ścianach kamienic na Rynku Starego Miasta 20 i 8, basztę rycerską, znaczne partie Barbakanu ukryte w murach przyległych kamienic. Mury, elewacje i fragmenty sklepień zabezpieczano niezależnie od ich stanu technicznego. Zrekonstruowano pod kierunkiem Jana Zachwatowicza pierwsze kamienice i kościoły. Z ziem odzyskanych, traktowanych jako źródło eksploatacji wszelkich dóbr, przywożono cegły, często z rozbieranych na tę potrzebę zachowanych po bombardowaniu zabytków.
W dniu Narodowego Święta Odrodzenia Polski (uchwalonego ustawą Krajowej Rady Narodowej na rok po podpisaniu Manifestu PKWN i obchodzonego w całym okresie Polski Ludowej), 22 lipca 1953 r. odbyło się oficjalne zakończenie pierwszego etapu odbudowy Starego Miasta. Zrekonstruowany Rynek Starego Miasta wraz z dojściem do ul. Piwnej i Zapiecek, nazwano Traktem Starej Warszawy.
W kolejnych latach kontynuowano prace rekonstrukcyjne, które podniosły miasto z gruzów, lecz nie odtworzyły jego kształtu sprzed 1939 r. Najpełniej różnice widać w kształcie architektonicznym katedry św. Jana. Zmiany wynikały z tego, że za zabytek uznawano to, co powstało przed 1850 rokiem. W przypadku katedry powrócono do jej kształtu gotyckiego, bez uwzględnienia późniejszej przebudowy w XIX wieku.
Odbudowane Stare Miasto w Warszawie dziś ma 60 lat, tętni życiem i przyciąga turystów z całego świata. Zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako jeden z najbardziej udanych zrekonstruowanych elementów miasta, taki, który zachowuje klimat żywej dzielnicy, a nie tworzy tylko makiety w skali 1:1.
Uroczystość 60-lecia Starego Miasta Warszawa obchodziła w ciągu dwóch dni weekendu: 20-21 lipca 2013 r.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
