Wielka Sobota - rano święconka, wieczorem Wigilia Paschalna

Błogosławieństwo pokarmów, zwane powszechnie święconką lub święconym, szczyci się długim rodowodem. - Początki tego chrześcijańskiego obrzędu sięgają VIII wieku, w Polsce zaś pierwsze jego praktyki odnotowano w XIV stuleciu - wyjaśnia ks. Grzegorz Weis, proboszcz starogardzkiej parafii Miłosierdzia Bożego.

Na przestrzeni wieków zmieniała się forma "święconki". Niegdyś błogosławione były wszystkie potrawy spożywane w czasie świąt wielkanocnych. W Wielką Sobotę kapłani chodzili od domu do domu i święcili wszystko, co domownicy mieli spożyć w Niedzielę Wielkanocną. Tradycja takiej "święconki" zanikła pod koniec XVIII wieku.

Zmianom ulegały również potrawy, które wierni przynosili do kościoła w celu poświęcenia. Początkowo święcono tylko chlebowego baranka, później dołączono również ser, ryby, mięso oraz jajko.

Każdy element święconki ma swoje znaczenie. O symbolice poszczególnych potraw znajdujących się w koszyku wielkanocnym pisał na początku XVIII wieku franciszkanin Protazy Newerani w książce "Ozdoba Kościoła Katolickiego": "Święcą baranka, przypominając prawdziwego Baranka Chrystusa i Jego triumf, dlatego też zwyczajnie chorągiewki na pieczonym baranku stawiają. Święcą mięsiwa, którego się Żydom pożywać nie godziło, na dowód, żeśmy przez Chrystusa Pana z jarzma starego Zakonu uwolnieni i praw starozakonnych, zakazujących pożywania takiego mięsiwa, chować nie powinniśmy. Święcą chrzan na znak tego, że gorzkość Męki Jezusowej tego dnia w słodycz się nam i radość zamieniła i dlatego też przy tym masło święcą, które znaczy tę słodycz. Święcą na ostatek i jaja, na dowód tego, że jako kokosz dwojako niby kurczęta rodzi, raz niosąc owoc, drugi raz go wysiadując, tak przez Chrystusa dwa razy odrodzeni jesteśmy."

Z Wielką Sobotą związany jest też zwyczaj odwiedzania Grobów Pańskich. W wielu kościołach przy symbolicznej mogile Jezusa Chrystusa czuwa warta złożona z harcerzy, strażaków OSP czy członków stowarzyszeń katolickich.

Liturgia Wigilii Paschalnej

Wieczorem rozpoczną się uroczystości rozpoczynające Wielkanoc. Zgodnie z tradycją żydowską po zmroku rozpoczyna się nowy dzień. - Wigilia Paschalna jest najważniejszą mszą św. w całym roku liturgicznym - mówi ks. Weis. Liturgia Wigilii Paschalnej różni się od niedzielnych. Jednym z jej elementów jest Liturgii Światła, podczas której księża święcą ogień, od którego zapala się paschał – symbol Chrystusa.

Rozbudowana jest również Liturgia Słowa. Mszał dopuszcza 9 czytań: siedem starotestamentalnych, List Apostolski oraz Ewangelie. Trzecim elementem Wigilii Paschalnej jest Liturgia Chrzcielna, podczas której błogosławiona jest woda chrzcielna używana w ciągu roku do udzielania sakramentu chrztu.

Uroczystości Wigilii Paschalnej kończy procesja rezurekcyjna (najczęściej wokół kościoła) z Najświętszym Sakramentem, krzyżem ozdobionym czerwoną stułą, paschałem oraz figurą Jezusa Zmartwychwstałego. W niektórych kościołach procesja odbywa się przed pierwszą mszą poranną w niedzielę, a nie po Wigilii Paschalnej.