Zielska zdrowe i pożywne. Pokrzywa zwyczajna

Ktoż nie zna? Z tej złej strony…
Pokrzywa zwyczajna, pokrzywa parząca, pokrzywa wielka, pokrzywa dwupienna, żgajka wielka, żagajka (Urtica dioica L., syn. Urtica dioeca Asch.; rodzina: pokrzywowate, Urticaceae)
W Polsce pospolita, zasiedlająca łanowo wilgotne lasy liściaste, olszyny, zarośla, polany śródleśne, poręby, pastwiska, nieużytki. Gatunek ruderalny, towarzyszący człowiekowi. Uporczywy chwast na glebach żyznych, wilgotnych. Roślina wieloużytkowa. Liście są surowcem farmakologicznym o znaczeniu moczopędnym, przeciwkrwiotocznym, poprawiającym przemianę materii. Zalecane zazwyczaj w uszkodzeniach wątroby i trzustki, w cukrzycy, nieżytach żołądka i jelit. Herbata z suszonej pokrzywy działa ogólnie wzmacniająco na organizm człowieka, dostarczając niezbędnych soli mineralnych.

Parzy, ale nie w garnku

Młode pędy pokrzyw cechuje znaczna wartość odżywcza i witaminowa. Zawierają moc chlorofilu. Kleiste, w smaku przyjemne, trochę korzenne, choć nieco słonawe i gorzkawocierpkawe, trochę przypominają szpinak. Wyciśnięty z nich sok stanowi zielony barwnik naturalny dla potraw nabiałowych. Pijany jest dla celów zdrowotnych podczas kuracji wiosennych, wymuszonych pozimową anemią i ogólnym osłabieniem.

Szpinak z pokrzywy?.. A to rarytas!

Delikatne wiosenne liście i pędy wierzchołkowe, zrywane przed kwitnieniem roślin i posiekane, dodawane są do surówek, sałat liściowych, sałatek warzywnych, zup ziołowych i warzywnych, chłodników, barszczy, farszów naleśnikowych. Wierzchołkowe, zdrowe, soczyste pędy można przyrządzać jak szparagi. Popularna jest zdrowa, odżywcza i pełna witamin wiosenna jarzynka zwana pokrzywką, przygotowana i smakująca niczym szpinak. Przyrządza się ją duszoną na maśle wraz z posiekaną cebulą, czosnkiem i szczyptą mielonej gałki muszkatołowej, a zagęszcza jajkiem rozmąconym z odrobiną mleka. Pokrzywka spożywana jest samodzielnie albo jako przystawka do dań mięsnych. Pokrzywa dodana do szpinaku zaostrza jego smak i zwiększa zalety odżywcze. Przetarta używana jest do sporządzania zup, samoistnie lub w zmieszaniu z innymi dzikimi roślinami zielnymi: szczawiem, mniszkiem, podagrycznikiem, krwawnikiem.
Liście fryturowane bywają dodatkiem do zup jarzynowych i ziołowych oraz potraw z jaj. W niektórych krajach z liści pokrzyw przygotowuje się kiszonkę, podobną w smaku do kwaszonej kapusty. Do wzbogacania potraw można wykorzystywać dodatek liści suszonych. Z naparu na suszonych liściach powstaje wartościowa herbata domowa. Dawniej pokrzywą zaprawiano piwo, co jeszcze do dziś praktykuje się Anglii, a uzyskany napój nosi nazwę piwa pokrzywowego. W niektórych krajach Europy Zachodniej była specjalnie uprawiana jako roślina warzywna.

Bierzmy się za gotowanie! Przykładowe przepisy

Wiosenna zupa z pokrzywy z kaszą
1 kg liści i wierzchołkowych pędów młodej pokrzywy, sól, ½ szklanki kaszy jęczmiennej,
1 szklanka mleka lub śmietany; na zasmażkę słonina lub smalec, 1 cebula, 2 łyżki mąki pszennej.
Pokrzywę przebrać, opłukać, osączyć, sparzyć wrzątkiem odcedzić, drobno posiekać. Zagotować 2 l wody, osolić, wsypać kaszę, ugotować. Proporcje kaszy i wody można zmieniać w zależności od osobistych upodobań, otrzymując bardziej lub mniej gęstą potrawę.
Zagęścić zasmażką ze słoniny lub smalcu, drobno posiekanej cebuli i mąki. Zabielić śmietaną lub mlekiem, doprawić do smaku. Podawać z ugotowanymi okraszonymi ziemniakami.

Zupa krem z pokrzywy i ziemniaków
Obfita garść liści pokrzywy, pęczek natki pietruszki, 1 cebula, 2 łyżki masła, margaryny lub dobrego oleju, 2 ząbki czosnku, 40 dag ziemniaków, ¾ l bulionu drobiowego z kostek albo instant, sól
pieprze czarny mielony; 2 jaja kurze
Zieleninę opłukać, posiekać, ziemniaki obrać, pokroić w kostkę. W rondlu rozgrzać tłuszcz, dorzucić posiekaną cebule i czosnek, zeszklić, wrzucić ziemniaki, dusić pod przykryciem przez około 5 minut. Wlać bulion, dorzucić posiekaną zieleninę, gotować przez około 25 minut. Zupę zmiksować, rozlać na talerze, Włożyć do każdej porcji po połówce jaj ugotowanych na twardo. posypać natką pietruszki.
Zupa z pokrzywy
50 dag wołowiny z kością (mięso rosołowe, antrykot, wysokie żebro. szponder)
30 dag młodych, świeżo zebranych pędów wierzchołkowych lub tylko samych liści pokrzyw., 20 dag świeżych liści szczawiu, pęczek włoszczyzny, 1 łyżeczka mąki pszennej, 1 łyżka masła lub margaryny, 3 jaja kurze, ½ szklanki śmietany, sól, cukier.
Włoszczyznę umyć, obrać, rozdrobnić, przesmażyć na maśle lub margarynie, zalać woda lub bulionem mięsnym, włożyć mięso ugotować esencjonalny bulion. W osobnym garnku do wrzątku wrzucić pokrzywy i szczaw, obgotować przez 5 minut, odcedzić, osączyć, drobno posiekać.
Do odcedzonego bulionu dodać blanszowaną i posiekaną zieleninę, gotować przez 15 minut. Zagęścić zasmażka sporządzoną z łyżeczki mała i mąki, zaciągnąć śmietana. Jaja ugotowane na twardo pokroić w ósemki, rozłożyć na talerze, zlać zupą. posypać posiekana natką pietruszki. Osobno podać ugotowane ziemniaki.

[b]Chłodnik pokrzywowy
Spory pęczek wierzchołkowych pędów młodych, świeżych pokrzyw, 1 l bulionu warzywnego albo mięsnego z kostek albo instant, pieprz kolorowy mielony, sól, sos sojowy, olej sezamowy, 2 ząbki czosnku, 2 łyżki owsianki, mleko krowie albo sojowe, sok cytrynowy, kostki lodu, 4 krewetki.
Bulion rozpuścić, zagotować, wrzucić przebrane i opłukane pokrzywy, przez chwile gotować, doprawić do smaku solą, świeżo zmielonym pieprzem i czosnkiem zrumienionym krótko na gorącym oleju sezamowym, dodać owsiankę. Całą zupę zmiksować, ostatecznie doprawić, zaciągnąć mlekiem. Ostudzić, wlać sok z cytryny, wrzucić kostki lodu, ponownie zmiksować. Rozlać na talerze, udekorować listkami mięty i krewetkami.

Na podstawie: Barbara i Adam Podgórscy, Polski zielnik kulinarny, Poznań 2004.

Współautor artykułu:

• Barbara Podgórska