Zygmunt Puławski - pilot i konstruktor lotniczy

Zamiłowanie do techniki przejawiało się u Puławskiego od najmłodszych, dziecięcych lat. Jednak dopiero na studiach, na Politechnice Warszawskiej, mógł w pełni zrealizować swe plany. Na uczelni wstąpił do Sekcji Lotniczej Koła Mechaników, gdzie zaczął swe pierwsze prace konstruktorskie. Efektem była konstrukcja szybowca, który wziął udział w roku 1925 w zawodach w Gdyni.

W ogłoszonym przez IV Departament Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych konkursie jego projekt samolotu uzyskał nagrodę za oryginalną konstrukcję. Nagroda ta, a także wysoka wiedza i celujące oceny na studiach, pozwoliły mu po ukończeniu uczelni w 1925 roku na wyjazd na praktykę do zakładów lotniczych Bregueta we Francji.

Główny konstruktor w PZL

Po powrocie do kraju odbył służbę wojskową. W 1927 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Poznaniu, a następnie Szkołę Pilotów w Bydgoszczy. Wiedza i talent konstruktorski sprawiły, że został doceniony przez władze lotnicze. Powierzono mu stanowisko głównego konstruktora Państwowych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Tam też w krótkim czasie powstał projekt jego samolotu myśliwskiego, oznaczonego symbolem P-1.

W konstrukcji tej maszyny wprowadził nowatorskie rozwiązanie, a mianowicie płat nośny (tylko jeden) łączył się z kadłubem pod załamaniem, co w przekroju przedstawiało mewę w locie, dając tym samym lepszą widzialność do przodu przed kadłubem i pod skrzydłami. Rozwiązanie to o mewim kształcie zostało opatentowane i nazwane płatem Pławskiego lub polskim. Drugim oryginalnym rozwiązaniem było podwozie nożycowe, pozwalające na ukrycie w kadłubie amortyzatora, co zmniejszało opór samolotu.

Zmiany te wywarły tak duży wpływ na konstrukcje lotnicze, że wiele krajów, m.in. Czechosłowacja, Francja, Niemcy a także Stany Zjednoczone i Związek Radziecki wzorowały się na konstrukcji Puławskiego, tworząc niemal wierne kopie jego prototypów.

Wystawy i konkursy

Na Międzynarodowym Konkursie Lotniczym w Bukareszcie pokaz pilotażu na PZL-P.1 w wykonaniu płk. pilota Jerzego Kossowskiego wywołał podziw wszystkich uczestników. Jednak samolot ten nie wszedł do produkcji, został bowiem udoskonalony i zastąpiony, myśliwskim PZL-P.6 z silnikiem gwiazdowym, co jak się później okazało, było słuszną decyzją ze strony konstruktora.

Prywatnie Zygmunt Puławski, jako członek Aeroklubu Warszawskiego brał udział w różnych zawodach lotniczych, także wspólnie z Hanną Henneberg przyjaciółką i nawigatorem.
W toku dalszych zmian konstrukcyjnych PZL-P.1 otrzymał oznaczenie PZL-P.8, a budowany równolegle PZL-P.6 został pokazany na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu, wzbudzając zrozumiałe zainteresowanie i podziw wśród specjalistów lotnictwa wojskowego.

Został przez nich uznany za jeden z najnowocześniejszych samolotów myśliwskich świata. Jednocześnie z pracami przy PZL-P.6 opracowywano bliźniaczy projekt myśliwca PZL-P.7 z udoskonalonym silnikiem, mogącym osiągać wyższy pułap. Egzemplarz pierwszego prototypu ukończono w pażdzierniku 1930 roku, a drugi opuścił Państwowe Zakłady Lotnicze niespełna pół roku póżniej.

Tragiczny lot

W roku 1930 Puławski otrzymał zlecenie władz lotnictwa wojskowego na ulepszenie wersji PZL-P.6, a szczególnie zwiększenie mocy silnika. Nowy prototyp oznaczono symbolem PZL-P.11 i gdy prace nad nowym myśliwcem były dalece zaawansowane, nastąpił tragiczny wypadek.
21 marca 1931 roku, podczas testowania samolotu-amfibii PZL-P.24, własnej konstrukcji, podczas niskiego lotu nad Warszawą, maszyna zaczepiła o przewody telefoniczne i spadła na jezdnię u zbiegu ówczesnych ulic Sękocińskiej i Słupeckiej z Kaliską. Obrażenia jakich doznał Puławski były tak rozległe, że zmarł w drodze do szpitala. Został pochowany 25 marca 1931 roku w Lublinie.

Kontynuacja prac konstruktorskich

Pozostawiona dokumentacja projektów kolejnych wersji i modeli samolotów PZL, posłużyła biuru konstrukcyjnemu Państwowych Zakładów Lotniczych na kontynuowanie prac po tragicznie zmarłym Puławskim. Prace nad PZL-P.11 ukończono w czerwcu, a w sierpniu 1931 egzemplarz oblatano. Wszedł do produkcji, którą kontynuowano do 1936 roku.

Popularna "jedenastka" prezentowana była w lipcu 1932 na Międzynarodowym Mitingu Lotniczym w Zurichu, a w grudniu na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu. Także w tym roku, we wrześniu, płk. pilot Jerzy Kossowski na Międzynarodowym Mitingu w Cleveland uzyskał największą prędkość.

Na bazie PZL-P.11 zbudowano wersję eksportową PZL-P.24, charakteryzującą się lepszymi właściwościami aerodynamicznymi, mocniejszym silnikiem, a także lepszym uzbrojeniem. W roku 1934, 28 czerwca, kpt. pilot Bolesław Orliński na tym samolocie ustanowił światowy rekord prędkości w klasie samolotów myśliwskich z silnikiem gwiazdowym, wynoszący 414 km/h.

W chwili wybuchu drugiej wojny światowej, polskie lotnictwo dysponowało 277 samolotami myśliwskimi PZL-P.7a oraz PZL-P.11, z czego w eskadrach liniowych znajdowało się 159 maszyn, a 118 było w rezerwie, szkolnictwie bądż w zakładach naprawczych.

Asem wojny obronnej 1939 roku, latającym na PZL-ach był ówczesny ppor. pilot Stanisław Skalski, któremu zaliczono 6 zestrzeleń i 3 uszkodzenia samolotów Luftwaffe.

Żródło: A.Glass - Samoloty PZL
J.R.Konieczny, T.Malinowski - Mała encyklopedia lotników polskich