Jest taki kraj – Pałuki

Mieszkańcy chlubią się, że to tu wykluła się państwowość naszego kraju. Kraina położona jest między Żninem i Mogilnem na zachód od Inowrocławia. Spotykamy tu czyste, śródleśne jeziora. Możemy trafić na ogromne głazy narzutowe - jak ten z okolic Annowa.

Tu leży Biskupin

Jednak nie to stanowi dowód o kolebce polskiej państwowości. Badania archeologiczne precyzyjnie wskazują na rok budowy grodziska. Miało to miejsce ok. 738 roku przed naszą erą - wtedy ścięto największa masę budulca - dębów. Po 150 latach został opuszczony - prawdopodobnie w wyniku podniesienia się wód jeziora. Gród związany jest z tzw. kulturą łużycką.

Odkrycia dokonał Walenty Schweitzer (1907-1994), przybyły do Biskupina nauczyciel szkoły wiejskiej. O fakcie zawiadomił profesora Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Pierwsze prace
archeologiczne i wykopaliskowe rozpoczęto w 1934 roku. A wysnuta wówczas teoria o prasłowiańskim rodowodzie tego regionu kultury łużyckiej przyczyniła się z pewnością do sukcesu marketingowego. Uzyskano bardzo duże wsparcie materialne dla prac archeologicznych a ilość zwiedzających (jak na ówczesne warunki) była ogromna. Wiemy jednak, że teorie o prasłowiańskim pochodzeniu grodziska nie są pewne.

Ludność Biskupina zajmowała się rolnictwem, grodzisko było schronieniem. Schronieniem dla niemal 1000 mieszkańców, którzy za wysokimi na 6 metrów wałami drewniano-ziemnymi zajmowali ponad 100 chat o powierzchni ok. 80 metrów kwadratowych każda. Ponadto gród był otoczony falochronem z ukośnie wbitych pali.

Podobne grodziska znajdują się w Sobiejuchach, Izdebnie na Pałukach, Jankowie na Kujawach czy w Biehla w Saksonii. Być może zniszczone zostały przez najazdy Scytów - gdyż w niektórych z nich znajdowano groty scytyjskich strzał.

Niektórzy wskazują, że Słowianie pojawili się na tych terenach niemal 1000 lat później (ok. V wieku naszej ery). Najnowsze badania genetyczne nie wykluczają jednak możliwej obecności Prasłowian na tych terenach nawet w okresie budowy grodziska w Biskupinie.

Trzeba jednak pamiętać, że w pobliżu jest Jezioro Gopło a nieopodal Gniezno, miejsca z całą
pewnością wiążące się z początkami Państwa Polskiego.

Biskupin to miejsce licznie odwiedzane. Szczególnie często zaglądają tu wycieczki szkolne. I mogą korzystać z licznych straganów pełnych pamiątkonalii.

Krwawa łaźnia

Nierozerwalnie związana jest z Gąsawą. To w Gąsawie doszło 11 listopada 1227 roku do zjazdu większości władców ówczesnej - rozbitej na dzielnice Polski, wielmożów i duchowieństwa. Spotkanie odbywało się niemal 100 lat po zgonie Krzywoustego i podziale Polski na dzielnice. Seniorem był wówczas Leszek Biały. Zjazd w Gąsawie zwołany przez Leszka Białego (Księcia Krakowskiego) miał na celu mediacje w sporze między Władysławem Laskonogim (Księciem Gnieźnieńskim) a Władysławem Odońcem (Księciem Wielkopolski) oraz wspomagającym go Swiętopełkiem Pomorskim (Księciem Pomorza Gdańskiego). Wcześniej doszło do klęski Władysława Laskonogiego pod Ujsćiem nad Notecią w bitwie z Władysławem Odońcem.

Zwołanie zjazdu na Wielkopolsce - w Gąsawie, mogło być rozmaicie zrozumiane przez Władysława Odońca - władcę Wielkopolski. Na spotkanie przybyły wszystkie najważniejsze osoby Polski, prócz Władysława Odońca, Świętopełka Pomorskiego oraz Henryka Opolskiego - który z zasady nie uczestniczył i brał udziału w tego typu imprezach.

Obrady nie układały się pod nieobecność sprawców całego zamieszania. Podobno rozpoczęto w związku z tym dysputy nad usunięciem obu książąt. Prawdopodobnym być może, że o koncepcjach pozbycia się Odońca i Świetopełka dowiedzieli się sami najbardziej zainteresowani. Zorganizowali ekspedycję w celu zgładzenia obecnych na zjeździe książąt.

Napadu dokonano 24 listopada 1227 roku. Z życiem uszedł Henryk Brodaty (uratowany przez rycerza Peregryna) i Konrad Mazowiecki - Książę Mazowiecki - brat Leszka. Ten podstępny napad i zabójstwo wielu wielmożów zakończył pewien etap historii Polski - etap, w którym tliła się jeszcze władza seniora nad pozostałymi książętami i nadrzędna rola princepsa. Pomorze Gdańskie na długie wieki stało się niezależną dziedziną. Sam zaś Leszek Biały, zaskoczony przez zabójców w łaźni salwował się ucieczką w kierunku Gniezna. Nie zginął od strzały jak sugeruje pomnik w Marcinkowie Górnym, lecz zmarł na zawał serca.

Na ścianie domu parafialnego znajduje się malowidło przedstawiające sceną ze zjazdu. Obok znajduje się piękny, drewniany, barokowy kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, z roku 1625 ( gasawa.pl). Z zewnątrz skromny, kryje we wnętrzach prawdziwe bogactwa oryginalnych fresków i malowideł. Naprawdę warto zajrzeć do środka. Kościół znajduje się w otoczeniu zadbanej zieleni. Przed kościołem znajduje się uporządkowany skwer z nieczynną fontanną i pomnikiem świętego Wawrzyńca - patrona piekarzy.

Kilka kilometrów dalej na południe, w Ryszewku, znajduje się zabytkowy Kościół św. Marii Magdaleny. Wygląda naprawdę wspaniale. A bardzo uroczo prezentuje się stara dzwonnica. Niestety nie dane mi było zajrzeć do wnętrza. Ale to co widać na zewnątrz bardzo dużo mówi. Przy kościele rosną bardzo stare drzewa, będące pomnikami przyrody. Ich matuzalemowa uroda wzbogaca całość.

Kolejka wąskotorowa z Gąsawy do Żnina

Stanowi dużą atrakcję turystyczną. Przejeżdża bowiem w pobliżu grodziska w Biskupinie, a jadąc nią przez malownicze zakątki między jeziorami i wzgórzami możemy obserwować stare grodzisko i okolice. W Wenecji znajduje się muzeum Kolejki Wąskotorowej.

A naprzeciw, po drugiej stronie torów, możemy podziwiać ruiny starego zamczyska DIABŁA WENECKIEGO. Rzadko się spotyka tak grube mury.

Na wzgórzu znajduje się cmentarz z oryginalnymi kaplicami grobowymi. Z pagórka cmentarnego roztacza się szeroki widok na sąsiednie jeziora i linię kolejki wąskotorowej.

Wieniec

Pałuki zachwycają krajobrazami. Nazwa krainy ma nawiązywać do łukowatych pagórków. Wśród nich często spotykamy mniejsze i większe jeziora. Bardzo urokliwe są okolice Wieńca. Rozległe jezioro położone jest wśród zalesionych wzgórz. Miejscami wzgórza pokryte są lasami bukowymi, rzadkimi w tym rejonie. Szczególnie jesienią może to przypominać krajobrazy z okolic Zalewu Solińskiego.

Takie lasy ujrzymy na północnych wzgórzach otaczających jezioro. Roztacza się z nich wspaniały widok. A i sama buczyna robi duże wrażenie. Miejmy nadzieję, że zostanie zachowane. Wspominam o tym, gdyż aktualne obowiązujące prawa niedopuszczaną obecności buka w tym rejonie, a ustanowienie ochrony spowoduje w konsekwencji wyeliminowanie go z dzisiejszego krajobrazu.

Wapno

To nie tylko nazwa miejscowości (Wapienno). Konkretnie - wapień to skała od lat wydobywana na Pałukach. Jadąc od Inowrocławia spotkamy kolejki linowe, które jeszcze czasami transportują urobek. Największy kamieniołom należy do Cementowni Kujawy. Jest położony w okolicy Bielawy. Wyrobisko jest głębokie na ponad 120 metrów.

Oglądając je z bliska czujemy jego ogrom. Szczególnie gdy widzimy ogromne koparki i samochody, które w porównaniu do rozmiarów wyrobiska są jak maleńkie zabawki. Taka ogromna dziura w ziemi wymaga ciągłego odwodnienia. Powstały lej depresyjny ma wpływ na znaczny obszar.

Co ciekawe, na terenie kopalni znajduje się istny matecznik dzikiej zwierzyny. Teren jest niedostępny dla ludności z powodu częstych odstrzałów skały wapiennej a zwierzyna się do tego przyzwyczaiła i nie jest płoszona przez ludzi i myśliwych. Bardzo ciekawie wyglądają wyrobiska na mapie satelitarnej.

A więc zacznijmy się pakować. Połazikujmy gdzieś wewnątrz Polski, nie tylko po jej krajach.