Mieszkanie zadłużyła babcia, sąd każe płacić małoletniej wnuczce. Skandaliczną decyzję zaskarżył Rzecznik Praw Obywatelskich

Skandaliczną sytuację opisało biuro RPO, dla dobra pokrzywdzonych nie podając, gdzie do niej doszło. W pewnej gminie starsza kobieta wynajmowała mieszkanie komunalne wraz z córką i dwiema wnuczkami. Po pewnym czasie umowę najmu rozwiązano, jednak kobiety pozostały w lokalu. W efekcie gmina kazała byłym lokatorkom płacić odszkodowanie za zajmowanie mieszkania bez tytułu prawnego.

Do decyzji gminy przychylił się sąd, który wydał nakaz zapłaty. Ani gmina, ani sąd nie zwrócili uwagi na fakt, że w momencie powstania długu obie wnuczki były niepełnoletnie. W świetle prawa były zatem dziećmi i nie powinny ponosić odpowiedzialności za długi dorosłych.

Ustalenie wieku wnuczek było banalnie proste – wystarczyło spojrzeć na widniejące w aktach sprawy numery PESEL, w których zawarta jest informacja o dacie urodzenia. Nikt jednak nie zadał sobie tego trudu i do drzwi wnuczek zapukał komornik.

Ponieważ babci i jednej z wnuczek nie udało się skutecznie zaskarżyć decyzji sądu, nakaz zapłaty się uprawomocnił. Tym samym wchodząca w dorosłość wnuczka została obciążona długami za mieszkanie, które powstały, gdy była dzieckiem. Teraz sprawą zajmuje się RPO, który domaga się zwolnienia młodej kobiety z nakazu zapłaty za okres, gdy była niepełnoletnia.

– W lokalu mieszkały babcia i matka małoletniej, i to na nich spoczywał ciężar opłat za mieszkanie. Inna wykładnia przepisów jest nie do zaakceptowania – czytamy w komunikacie RPO. – Zaskarżony nakaz zapłaty stanowi przykład orzeczenia rażąco niesprawiedliwego, łamiącego elementarne standardy demokratycznego państwa prawnego.

Jak tłumaczy RPO, przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów nie mówią wprost, że tylko dorośli mogą być obciążeni długami mieszkaniowymi. Konstytucja RP nakazuje jednak ochronę dobra dziecka, a trudno uznać, by dobru osób małoletnich służyło zmuszanie ich do płacenia za błędy dorosłych.

– Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby (...) do sytuacji, w której dzieci uzyskujące pełnoletniość wchodziłyby w dorosłe życie z długiem wynikającym z czynności (zaniechania) ich dorosłych opiekunów, którzy w dacie powstania tego długu zobowiązani byli jednocześnie do dostarczania dzieciom środków utrzymania – wyjaśnia RPO.

Warto wspomnieć, że niestety nie jest to jedyny podobny przypadek, do jakiego doszło w Polsce. Wręcz przeciwnie – Rzecznik Praw Obywatelskich musi interweniować w podobnych sprawach regularnie. Wystarczy szybki rzut oka na skargi nadzwyczajne składane w przeszłości przez Biuro RPO:

• W grudniu 2021 r. RPO zaskarżył decyzję sądu, który długami rodziców obciążył również ich córkę, która w momencie powstania długu była dzieckiem.
• W styczniu 2021 r. RPO informował o skardze dotyczącej pani Jadwigi, której miasto kazało wraz z uzależnionymi od alkoholu rodzicami spłacić 150 tys. zł długu za mieszkanie, choć pani Jadwiga była wówczas nieletnia.
• Również w styczniu 2021 r. RPO walczył o to, by ponad 20 tys. zł nie musiał oddawać gminie młody mężczyzna. Były to długi mieszkaniowe jego rodziców, powstałe w okresie, gdy mężczyzna już z rodzicami nie mieszkał.
• W listopadzie 2020 r. RPO udało się uchronić adoptowaną dziewczynkę przed odziedziczeniem długów po zmarłym biologicznym ojcu.

Jak pokazuje praktyka, niesprawiedliwe wyroki często zapadają w wyniku niedopatrzenia, np. niesprawdzenia wieku osób obciążanych długami. Nawet gdy obywatele próbują zaskarżać decyzje sądu, nieraz nie udaje im się to, bo nie mając wiedzy prawnej, popełniają błędy formalne (np. dostarczają niewłaściwe dokumenty). Bardzo często interwencja RPO jest dla takich osób ostatnią deską ratunku.