Przedsiębiorca w Chinach a procesy sądowe

W związku z coraz większym udziałem Chin w obrocie towarowym rośnie liczba spraw z udziałem nie Chińczyków i firm zagranicznych. Najwyższym władzom zależy na tym, żeby chiński system sądowniczy był odbierany jako kompetentny i bezstronny. Dlatego Sąd Najwyższy nieustannie zaleca niższym instancjom postępowanie ściśle zgodne z prawem, umowami i porozumieniami pomiędzy stronami. Mimo, że cudzoziemcy i firmy zagraniczne wygrały dużą liczbę spraw przed sądami chińskimi, w dalszym ciągu wielu nie Chińczyków ma wątpliwości co do kompetencji i bezstronności chińskich sądów. Znajomość procedur sądowych jest zawsze przydatna do lepszego zabezpieczenia własnych interesów.

Warto wiedzieć, że podstawowa struktura sądów w Chinach ma cztery szczeble. Składają się na nią sądy podstawowe, sądy średniego szczebla, sądy wyższe i Sąd Najwyższy. Poza tym istnieją sądy specjalizowane: morskie, kolejowe, wojskowe.

W Chinach rozstrzyganie sporów sądowych jest zdefiniowane w Kodeksie Postępowania Cywilnego (China Civil Procedure Law), ogłoszonym w 1991 roku. Dodatkowo, w 1992 roku Chiński Sąd Najwyższy wydał "Opinie do stosowania prawa cywilnego w Chinach".

Instancje rozpatrujące sprawy

Zgodnie z Kodeksem sprawy są rozpatrywane w dwóch instancjach: instancji rozpatrującej i instancji apelacyjnej. Decyzja wydana przez sąd apelacyjny jest ostateczna. Jeśli jednak przy wydawaniu decyzji apelacyjnej popełniono błąd, istnieje procedura wnioskowania do nadzoru sądowego o powtórne rozpatrzenie sprawy.

Ponieważ sprawa jest rozpatrywana wyłącznie w dwóch instancjach ważne jest, żeby została rozpoczęta przez sąd właściwego szczebla. Zbyt niski (podstawowy, średni) - może spowodować, że sąd ma zbyt małe doświadczenie w prowadzeniu spraw z udziałem podmiotów zagranicznych. Zalecane jest rozpoczęcie sprawy w sądzie wyższego szczebla.

Rutynowo, pierwsze postępowanie odbywa się przed sądem najniższego szczebla.
Jednak sprawy skomplikowane, o dużej wadze mogą być rozpatrywane przez sądy średniego, wyższego szczebla, a wyjątkowo przed Sądem Najwyższym już w pierwszej instancji.

Proces z udziałem stron niechińskich zwykle jest prowadzony przed sądem średniego szczebla, mimo że może się rozpocząć przed sądem najniższej instancji. Jest tak, ponieważ sam fakt uczestniczenia strony zagranicznej powoduje, że waga sprawy jest uważana za wyższą.
Stąd sądem właściwym do rozpatrywania jest co najmniej sąd średniego szczebla. Jest to zdecydowanie korzystne dla strony zagranicznej (np. polskiej), między innymi ze względu na lepsze kompetencje sędziów. Ogólnie należy starać się rozpoczynać sprawę od najwyższego możliwego szczebla.

W 1999 roku Sąd Najwyższy ustalił wartości sporów powodujące, że sądem pierwszej instancji staje się wyższy sąd prowincji. W Pekinie, Szangaju i Guangzhou jest to poziom 80 milionów yuanów (ok. 10 milionów dolarów), to w prowincjach Gansu, Guizhou, Sinkiang, Mongolia Wewnętrzna, Qinghai, Ningxia, Yun Nan, and Tybet jest to suma dziesięciokrotnie mniejsza. Sąd Najwyższy ustalił maksymalne liczby tego rodzaju spraw, które mogą być rozpatrywane przez sądy wyższego szczebla w pierwszej instancji. Ma to zapobiegać zbyt pobieżnemu zapoznaniu się ze sprawami.
Przekroczenie tych ograniczeń wymaga każdorazowej zgody Sądu Najwyższego.

Wyłączna właściwość sądów chińskich

W sprawach dotyczących mieszanych spółek z udziałem kapitału zagranicznego oraz wszystkich firm wydobywających i przetwarzających surowce naturalne sądami właściwymi są wyłącznie sądy chińskie. To znaczy, że jeśli nawet w umowie zostanie zapisane, że spory będą rozstrzygane przed sądem w Polsce, w Chinach nie będzie to miało mocy obowiązującej.

Przedawnienie

W sprawach gospodarczych przedawnienie następuje po 2 latach od daty dowiedzenia się przez stronę poszkodowaną o poniesieniu szkody. Przedawnienie roczne obowiązuje w przypadku: uszkodzenia ciała, sprzedaży dóbr znaczącej wartości bez zgody właściciela, niepłaceniu umownych opłat (czynsze, dzierżawa itp.), utraty lub uszkodzenia powierzonej własności.

Praktyka i sprawy praktyczne

Jeśli pozwany nie będący stroną chińską nie wyrazi sprzeciwu co do właściwości sądu (terytorium, szczebel), w którym złożono pozew i złoży odpowiedź w tym sądzie, to automatycznie uznaje właściwość sądu do rozpatrywania sprawy. W związku z tym jest bardzo istotnym, żeby pozwana strona np. polska złożyła we właściwym terminie sprzeciw. Termin ten, to 15 dni, a w przypadku przebywania poza Chinami 30 dni od daty doręczenia pisma z sądu. Jeśli sprzeciw zostanie złożony, sąd ma 15 dni na rozpatrzenie tego sprzeciwu. Od decyzji sądu na złożony sprzeciw można jeszcze złożyć odwołanie. Czyli, jeśli pozwana jest strona polska, trzeba pamiętać o ewentualnym sprzeciwie, żeby sprawa nie była rozpatrywana, tam gdzie diabeł mówi dobranoc, a jedynym środkiem komunikacji jest samochód terenowy lub jako alternatywa - grzbiet jaka lub własne nogi.

Strona zagraniczna może osobiście brać udział w procesie. Może także ustanowić przedstawiciela. Kodeks Postępowania Cywilnego wymaga, żeby prawnik reprezentujący stronę zagraniczną był obywatelem Chińskiej Republiki Ludowej.

Wykonywanie wyroków sądów chińskich i zagranicznych

Wykonanie wyroku sądu w Chinach może być trudne. Poniżej szczebla prowincji istnieje wyraźny protekcjonizm. Sądami wykonującymi wyroki wyższych instancji są sądy najniższego poziomu. Ich pracownicy będą zawsze starać się chronić rodzime firmy przed zagranicznymi.

W sprawach przeciwko chińskim przedsiębiorstwom państwowym wyrok sądu może być wstrzymany, gdy przedsiębiorstwo nie jest w stanie zapłacić zasądzonej sumy lub gdy zasądzona suma może zagrozić jego istnieniu. Chińskie przedsiębiorstwo państwowe, w celu regulowania zobowiązań, nie może wyprzedawać własnego majątku lub być zmuszone do tego.

Bariera językowa. Błędne tłumaczenie dokumentów na język chiński może spowodować niemożność egzekucji zagranicznego wyroku. Należy pamiętać, że transkrypcja literowa, nawet z uwzględnieniem tonów nie musi być dokładna! Łacińskiemu zapisowi "shi" odpowiada od kilkunastu do kilkudziesięciu różnych chińskich znaków, w zależności od tonu. Bardzo łatwo o błąd w tłumaczeniu chińskiego adresu zapisanego znakami łacińskimi z powrotem na chiński.
Zależność sądów od organów administracji.
Mimo, że w Chinach istnieje czteropoziomowa struktura sądów, Sąd Najwyższy nie mianuje sędziów sądów niższej instancji.
Są oni mianowani przez lokalne parlamenty, które podlegają silnym wpływom Komunistycznej Partii Chin. Znaczy to, że o nominacji decyduje często sekretarz organizacji partyjnej prowincji albo jednostki niższego szczebla.

Powiązania i korupcja.

W chińskiej tradycji znane jest pojęcia guanxi, czyli koneksji. Funkcjonuje ono od setek, jeśli nie od tysięcy lat. Prawnicy zużywają mnóstwo czasu szukając "dojść" do sędziego zajmującego się sprawą. Polak w Chinach może mieć trudności z dotarciem do tej właściwej osoby.

Przygotowanie zawodowe sędziów, szczególnie sądów niższego szczebla bywa różne. Zaledwie 19,1 procenta prezesów i wiceprezesów sądów ma wykształcenie licencjackie lub wyższe. Odsetek sędziów o takim poziomie wykształcenia w sądach najniższego szczebla wynosi zaledwie 15,4 procenta. Wśród osób z wykształceniem wyższym, tylko część ukończyła szkoły prawa. Stąd, istnieją sądy lokalne, w których nie ma ani jednego wykształconego prawnika, a większość sędziów to weterani wojskowi. Stąd, rozpatrywanie sprawy przez sąd średniego lub wyższego szczebla jest zdecydowanie korzystne.
Co prawda, wprowadzono przepisy, że nowi sędziowie muszą mieć ukończone studia wyższe ale zgodnie z tymi przepisami nie muszą to być studia prawnicze.

Autor będzie bardzo wdzięczny osobom, które dotarły do końca artykułu za wypełnienie ankiety związanej z relacjami polsko-chińskimi.
ANKIETA
Źródła:
Guidance on International Commercial Litigation in China
Civil Procedure Law of the People's Republic of China