"Prawdę można poznać po jej pięknie i prostocie. Gdy udaje się do niej dotrzeć, czuje się pewność - przynajmniej jeśli ma się trochę doświadczenia... [...]". To nie są słowa jakiegoś uwznioślonego poety, ale Richarda Feynmana: noblisty, twardo stąpającego po ziemi fizyka teoretycznego i autora relatywistycznej elektrodynamiki kwantowej. Prostoty i wewnętrznej spójności poszukiwało wielu wybitnych postaci ze świata nauki. Jedni poszukiwali po prostu piękna samego w sobie bez względu na obiektywną prawdę, a proces tworzenia porównywali do sztuki, inni za kryterium obiektywnej prawdy przyjmowali właśnie piękno.
„Uczony bada naturę ponieważ się nią zachwyca, a zachwyca się nią, ponieważ jest piękna. Oczywiście, nie mówię tu o pięknie odbieranym przez zmysły; daleki jestem od tego, by go nie doceniać, lecz nie ma ono nic do czynienia z nauką. Mam na myśli to głębsze piękno, które się bierze z harmonijnego układu elementów i które może uchwycić czysta inteligencja […] – H. Poincare (1854-1912), wybitny matematyk; jako pierwszy w nowożytnej nauce do rangi ostatecznego kryterium podniósł piękno i harmonię.
Podobne stanowisko prezentowali Einstein oraz Heisenberg. „Wierzę tak samo jak pan, że prostota praw przyrody ma jakiś charakter obiektywny, że chodzi tu nie tylko o ekonomię myślenia […]”. To słowa Heisenberga skierowane do Einsteina w Berlinie w 1926 r.
Benoit Mandelbrot to urodzony w przedwojennej Warszawie, a zmarły dopiero w 2000 r., genialny matematyk. Odznaczony nagrodą Wolfa (matematyczny odpowiednik nagrody Nobla), zasłynął jako ojciec geometrii fraktalnej. Fraktale to matematyczne struktury samopodobne. Mimo, że tworzą je bardzo proste algorytmy, zachwycają pięknem i bogactwem form. Wg matematyków przyroda pełna jest obiektów i form fraktalnych, począwszy od struktury kryształu.
A jak ma się relacja piękna do prawdy? Czy wszystko złoto, co się świeci? Potoczne doświadczenie nakazuje rozsądek i umiar w stosowaniu kryterium estetycznego w ocenie prawdziwości faktów. W rozwiązaniu tego dylematu z pomocą przychodzi R. Penrose - współczesny wybitny fizyk, badacz czarnych dziur, ale i klasyk nauki o sztucznej inteligencji. Pisząc o roli natchnienia i jego estetycznych walorach stwierdza: „Silne przekonanie o słuszności (...) jest ściśle związane z jej cechami estetycznymi. Jest znacznie bardziej prawdopodobne, iż piękna idea okaże się prawdziwa, niż że przydarzy się to idei brzydkiej.”
Niemniej nasza reakcja estetyczna ma swoje uzasadnienie biologiczne. Atrakcyjność fizyczna to jedna z najważniejszych tzw. determinant oceny drugiej osoby. Ma to olbrzymie znaczenie na samym początku tworzenia się związków partnerskich, ale i nie tylko. Tak jest w całym świecie biologicznym, a sukces ewolucyjny nie pozostawia wątpliwości: atrakcyjność fizyczna „zapowiada” stan zdrowia i zdolność do prokreacji. Wzorce estetyczne co prawda różnią się kulturowo, lecz w samej kulturze uchodzą za bardzo stabilne.
Wiele się mówi o kulturowo uwarunkowanych kryteriach atrakcyjności. Ale istnieją też uniwersalne kryteria, a należą do nich: symetryczna twarz i ciało, odpowiedni wzrost, zdrowa skóra.
Okazuje się, że kryteria estetyczne, stereotypowo już w naszej kulturze przypisywane płci żeńskiej, to nieodłączny walor również przy ocenie prawd abstrakcyjnych, typowych dla naszego, ludzkiego gatunku.
Czy zatem o pięknie nie musimy już myśleć tylko w kategoriach subiektywnych? Czy są jakieś uniwersalia? Na pewno dostrzegał je Arystoteles, mówiąc: „Głównymi formami piękna jest porządek, symetria i wyrazistość, czym odznaczają się szczególnie nauki matematyczne”.
Krzysztof Bosak i Anna Bryłka przyjechali do Leszna
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
